میتوان گفت که هیچ رابطهای مثل رابطه با فرزندان ناتنی بالا و پایین ندارد. روابط با فرزند ناتنی حتی از عشق پرشور و هیجانی و احساسی دوران نوجوانی نیز ناپایدارتر و غیر قابل پیشبینیتر است. تصور کنید هنگام خواب فرزند ناتنی خود را میبوسید و با علاقه شب بخیر میگویید، در حالیکه فردا صبح با بیاعتنایی و بیتوجهی وی مواجه میشوید. متحیر میشوید و فکر میکنید که چه اتفاقی افتاده است؟
در اینگونه روابط مادران ناتنی اغلب سردرگم هستند و کنترل کمی بر اوضاع و شرایط دارند. در رابطه با فرزند ناتنی همانند هر گونه رابطه دیگری انسان تنها بر آنچه که خود انجام میدهد و نوع رفتار خود تسلط کامل خواهد داشت. بر همین اساس مادران ناتنی سرمایهگذاری عاطفی خود را در رابطه با فرزند ناتنی کاهش میدهند و گاهی عقبنشینی میکنند تا از خود در برابر ناامیدی، یأس و اندوهی که از بیتفاوتی و رفتار غیر قابل پیشبینی فرزند ناتنی ناشی میشود، محافظت کنند. در ادامه به برخی واقعیتها که در روابط مادران و فرزندان ناتنی وجود دارد، میپردازیم.
از بیاعتنایی فرزند ناتنی غمگین نشوید
شاید هیچ حسی در دنیا ناراحتکنندهتر از این نباشد که از سوی فرزندی که با تمام وجود و احساس به وی عشق دادهاید، پس زده شوید، اما مادران ناتنی باید به این باور برسند که این رفتار فرزندان ناتنی تعمدی نیست. آن دسته از مادران ناتنی که خود صاحب فرزند هستند به خوبی میدانند و درک میکنند که گاهی فرزندان خودشان نیز چه رفتارهای ناراحتکنندهای نشان میدهند و به دلایل خندهدار و ناچیز پرخاش و بیاعتنایی میکنند، اما روابط با فرزندان تنی در برابر اینگونه چالشها و تنشها مقاوم میماند به دلیل آنکه مادر بیاعتنایی و خشم فرزندش را به راحتی فراموش میکند زیرا میداند فرزندش دیر یا زود به سمت او بازمیگردد و این امنیتی است که در رابطه مادرناتنی و فرزند ناتنی وجود ندارد. در مقابل، مادر ناتنی وقتی با خشم و بیاحساسی فرزند ناتنیاش مواجه میشود قبل از هر چیز خود را سرزنش و مدام با خود فکر میکند که چه رفتاری از او سرزده یا چه اشتباهی کرده است که فرزند ناتنیاش به او بیتوجهی و بیاعتنایی میکند. بنابراین مادران ناتنی باید بدانند گرچه خود نظارتی و خود ارزیابی در مورد اینکه چه رفتار درست یا نادرستی انجام دادهاند مفید است، اما باید از خود تنبیهی و خود سرزنشگری زیاد پرهیز کنند چراکه رفتار فرزند ناتنی میتواند کاملاً با شخص مادرناتنی بیارتباط باشد.
درهای قلب خود را باز کنید و صبور باشید
مادران ناتنی باید اجازه دهند رابطه عاطفی با فرزند ناتنی روند طبیعی خود را طی کند. از عجله پرهیز کنند و صبر کنند تا فرزندان ناتنی، خود به سمت آنها بیایند. آنها باید درهای قلب خود را باز بگذارند و صبر داشته باشند. اغلب مادران ناتنی انتظارات غیر واقعبینانهای درخصوص رابطه عاطفی با فرزند ناتنی دارند و در ذهن خود رابطهای زودهنگام و سرشار از محبت و صمیمت را تصور میکنند، اما کارشناسان پیشبینی کردهاند که حدود چهار الی هفت سال زمان لازم است تا اینگونه روابط پایدار و تحکیم شود. مادران ناتنی باید بدانند حتی بعد از گذشت هفت سال یا بیشتر نیز مواقعی پیش میآید که فرزندان ناتنی رفتارهایی نشان میدهند که غیرقابل پیشبینی است. اتفاقاتی مثل فارغالتحصیل شدن، ازدواج، صاحب فرزند شدن و... میتواند زندگی مادران ناتنی را دستخوش چالش و تنش کند، پس باید با آگاهی و واقعبینی و صبر با این وقایع برخورد کرد.
زنگ خطرهای مادر واقعی برای مادر ناتنی
بیشتر کودکان خواهان شادی مادرانشان هستند. این تصور که رابطه عاطفی کودک با مادرناتنیاش ممکن است مادرواقعیاش را ناراحت کند، باعث میشود که کودکان از اینکه با شما رابطه حسنهای داشته باشند احساس گناه و از نزدیک شدن به شما پرهیز کنند. برای اینکه بهتر توضیح بدهم تصور کنید که پس از مدتها تلاش رابطهای از اعتماد بین شما و فرزند ناتنیتان شکل گرفته است و هر دوی شما یک قدم در بهبود رابطه به جلو رفتهاید، در همین هنگام زنگ خطری در ذهن فرزند ناتنی شما به صدا درمیآید که «خطر، خطر، نکند که مادرم ناراحت شود»، «نکند که این موضوع مادرم را عصبانی کند»، «اگر مادرم متوجه شود و دیگر مرا دوست نداشته باشد چه؟». بنابراین چند قدم به عقب برمیدارد و شما را ناامید و مأیوس میکند. مادران ناتنی اگر از این احساسات و افکار فرزندان ناتنیشان باخبر باشند، آنها را درک کرده و راحتتر میتوانند شرایط و احساس یأس و ناامیدیشان را مدیریت کنند.
به مرزهای تعریف شده پایبند باشید
یکی از بهترین راهها برای کنار آمدن با مشکلات خانواده ناتنی یا حتی فراتر از آن لذت بردن از روابط سالم در خانواده ناتنی این است که مادران ناتنی به سلامت فیزیکی و روحی خود اهمیت بدهند. یک راهکار برای سلامت روحی این است که مرزهای خود را تعریف کنند. مرزهای هر انسانی از آرزوها، رفتارها، فعالیتها و افکار وی تشکیل شده است. وقتی که مادران ناتنی به جای اینکه هویت خود را دستخوش چالشها و تنشها کنند و به مرزهای خود پایبند باشند، به مرور زمان و با صبر توسط فرزندان ناتنی پذیرفته میشوند و ریشههای یک رابطه مطلوب و قابل پیشبینی با آنها پیریزی میشود.
از یک مشاور متخصص کمک بگیرید
یکی دیگر از مؤثرترین راهکارها برای داشتن یک رابطه خوب در خانواده ناتنی استفاده از یک مشاور متخصص در این زمینه است، زیرا کارشناسان این حوزه مواردی را در نظر میگیرند که شاید از ارزیابی و نگاه مادران ناتنی دور مانده باشد. برای مثال فاکتورهای بسیاری در سازگاری خانواههای ناتنی دخیل میباشد، از جمله: سن فرزندان ناتنی، محل و نوع اقامت و سکونت فرزندان ناتنی، وضعیت مالی و اقتصادی خانوادهها، جنسیت فرزندان ناتنی، رابطه مادرتنی با فرزندان و چگونگی و کیفیت آن، اینکه مادر ناتنی خود صاحب فرزند هست یا خیر، اگر مادر ناتنی خود دارای فرزند میباشد آیا فرزندش با او زندگی میکند، فرزند او چند سال دارد، جنسیت فرزندش چیست و صدها مورد دیگر.
اکنون به توضیح و تفصیل یکی از موارد بالا میپردازم تا اهمیت استفاده از یک مشاور متخصص و آگاه روشنتر شود.
تحقیقات نشان داده است سازگاری در خانوادههای ناتنی که فرزند زیر ۱۰ سال دارند بسیار بیشتر از سازگاری در خانوادههایی است که فرزندان ناتنی ۱۰ سال و بالاتر از ۱۰ سال دارند. زمانی که فرزندان در سن بلوغ و نوجوانی هستند با چالشهای بسیاری مواجه میشوند، زودرنج هستند و به طور طبیعی به جدایی فیزیکی و هیجانی از خانواده و والدینشان گرایش دارند، چراکه به دنبال تشکیل هویت میباشند. این جدایی عاطفی و فیزیکی نوجوان در یک خانواده تنی، هرچند میتواند تنشبرانگیز باشد، اما در یک خانواده ناتنی یک زنگ خطر بزرگ برای مادرناتنی محسوب میشود و کمتر قابل پذیرش است. چرا؟ به دلیل اینکه در خانواده ناتنی روابط نوپا و بسیار حساس و شکننده است. بنابراین سن فرزندان تأثیر بسیار زیادی بر نوع تجربیاتی که یک مادرناتنی از سر میگذراند خواهد داشت. همچنین سن فرزندان بر سطح سازگاری خانواده ناتنی نیز مؤثر است. سن تنها یکی از مواردی است که بر سازگاری و رابطه بهینه خانوادههای ناتنی تأثیر دارد. آگاهی از این موارد برای مادران ناتنی ضروری است و به بهزیستی و سازگاری آنان کمک خواهد کرد.
دکترای تخصصی روانشناسی سلامت