نگاه دین اسلام در خصوص پدیده مد همچون سایر حوزههای رفتاری در جامعه نگاهی معتدل و مبتنی بر عقلانیت است. آموزههای اسلامی در این زمینه با استدلالاتی عقلانی و منطقی بر وجود و وجوب پوششی متناسب و منطبق با سلامت فرد و اجتماع تأکید دارد. در این زمینه نیز اسلام بر پرهیز از افراط تصریح و فرد مسلمان را به پوششی سالم و در عین حال پاکیزه و آراسته دعوت میکند. ویژگیها و شرایط مد در اسلام را با هم مرور میکنیم.
خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریمش صراحتاً بر حفظ حجاب زنان برای حفظ موازین اخلاقی جامعه تأکید میفرماید و آنجا که در سوره نور میخوانیم: «.. به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمى]فرو بندند و پاکدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آنچه طبعاً از آن پیداست و باید روسرى خود را بر سینه خویش [فرو]اندازند و زیورهایشان را جز براى شوهرانشان و... آشکار نسازند... و پاهاى خود را [به گونهاى به زمین]نکوبند تا آنچه از زینتشان نهفته مىدارند، معلوم گردد. اى مؤمنان همگى [از مرد و زن]به درگاه خدا توبه کنید امید که رستگار شوید.»
این کلام الهی بر این نکته تأکید میکند که پوشش باید مطابق با حدود شرعی و عرف جامعه باشد و موجب بروز ناهنجاریهای اخلاقی در جامعه نشود و این موضوع قاعدتاً برای مردان جامعه نیز صدق میکند.
از آنجایی که تجمل گرایی، مباهات و فخر فروشی در دین اسلام مذموم است، لذا از منظر اسلام مدگراییهای افراطی و نامعقول، جلوهای از فخرفروشی و احساس تفاخر و تجملگرایی و حتی اسراف است، لذا پوشش باید ساده و آراسته و به دور از افراط و اسراف باشد.
نکته دیگر در این زمینه آفت چشم و همچشمی است. یکی از بزرگترین آسیبهای مدگرایی تقلیدهای کورکورانه به ویژه از فرهنگ پوشش وارداتی است. بدون شک انگیزه رقابت و چشم و همچشمی با دیگران، از جمله عوامل پیروی از مد در بین جوانان و نوجوانان است. رقابت اگر در زمینههای مثبت جهت داده شود، باعث پیشرفت و رشد و تکامل معنوی فردی میشود، اما اگر جهتگیری آن به سوی مدپرستی باشد تبعات منفی بیشماری خواهد داشت.
اما موضوع مهم در این زمینه نگاه اسلام به آراستگی است. در واقع یکی از ویژگیهای لازم و ضروری یک مسلمان تمیزی و آراستگی اوست. آراستگی از دیدگاه آموزههای اسلامی ابتدا آراستگی و پیراستگی باطن و سپس آراستگی رفتاری، گفتاری و ظاهری است.
روایت است پیامبر اکرم (ص) به آیینه یا آب نگاه میکرد و با ظاهری آراسته با مردم مواجه میشد و میفرمودند: «اِنَّ الله تعالی یحِبُّ مِنْ عَبِدهِ اذا خَرَجَ الی إِخْوانِهِ أَنْ یتَهیأ لَهُم و یتََجَمَّلَ؛ خداوند تعالی دوست دارد وقتی بندهاش نزد برادران خود میرود، خود را آماده کند و بیاراید.» در این کلام گهربار آماده شدن و آراییدن تمامیت ابعاد آراستگی درونی و بیرونی فرد مسلمان را نشان میدهد.
امام صادق (ع) نیز خطاب به یکی از یاران خود میفرمایند: «اظهار النعمة احبّ الی الله من صیانتها فإیاک ان تَتَزَینَ إِلاّ فی أَحسن زِی قَومِک؛ نزد خدا، نمایان کردن نعمت، از نگه داشتن آن محبوبتر است. پس مبادا که جز در بهترین شکل مورد پسند قوم خود بیرون بیایی.» حتی امیرالمؤمنین (ع) که خود در غایت زهد و سادهزیستی بود، هرگز سهل انگاری در آراستگی و آراسته بودن را روا نمیدانست.
از سیره حضرت رسول (ص) و رفتار ایشان در پوشش چند نکته زیبا در خصوص آداب پوشش استخراج شده است. رسول خدا هم به سلامت و عافیت جسمی، هم به سادگی و هم به نوع سالمتر پارچه لباس توجه داشت. از اینرو لباس پنبهای مورد علاقه آن حضرت بود. همچنین بیشترین جامههای ایشان به رنگ سفید بود که رنگ پاکیزگی است. ایشان هرگاه لباس تازه میپوشید، خدا را شکر و سپاس میگفت و جامه قبلی را به مسکین میداد. همچنین روایت است، چون جامه نو به تن میکرد، دعا میکرد و میفرمود: خدایی را سپاس که بر تن من چیزی پوشاند تا پوشش من باشد و میان مردم آراسته باشم. سادهزیستی رسول خدا و وابسته نبودن به جلوههای فریبنده دنیا و به ناز و نعمت آن دل نبستن و به جلوههای مادی دل خوش نداشتن، در همه شئون زندگی وی متجلی بود از جمله در کیفیت و نوع لباس، فرش، زیر انداز و...
بدون شک جامهای که انسان را مغرور و سرمست کند یا موجب تکبر و خود برتربینی شود، ناپسند و مقید بودن به نوع خاصی از جامه نیز اسارتآور است. رفتار نبی مکرم اسلام در پوشش، الگوی روشنی برای یکایک ماست تا ضمن پاکیزگی و آراستگی در دام مدگرایی نیفتیم.