به گزارش جوان آنلاین، در سالهای گذشته، شرکتهای عمومی خدماتی در سرزمینهای اشغالی با شعارهای زیر از شهروندان این کشور درخواست میکردند در مصرف آب صرفه جویی کنند: «دوشهای کوتاهتری بگیرید. در حیات خانههای خود، گیاه بکارید. آب کمتری مصرف کنید.»
این رژیم، سرمایهگذاری هنگفتی در فناوریهای شیرین سازی آب انجام داده و از نگاه رهبران تلآویو، شیرین سازی آب دریای مدیترانه به عنوان راه حل مشکلات کنونی برگزیده شده است. به همین دلیل، شعارهای هشدارآمیز در مورد مصرف آب دیگر در رسانهها به چشم نمیخورد.
اما با ورود خشکسالی به پنجمین سال پیاپی، راهبردهای آبی تلآویو با چالش بزرگی روبرو شده است. کشاورزان با مشکلات زیادی روبرو هستند و مهمترین منابع آبی در دسترس کاهش چشمگیری داشتهاند.
رژیم اسرائیل که خود را به عنوان یکی از کشورهای پیشرو دنیا در فناوریهای شیرین سازی آب دریا در منطقهای خشک معرفی میکند، با شرایط پیچیدهای روبرو است. در خاورمیانه، آب یک موضوع ژیواستراتژیک کلیدی است که در فرآیند صلح از نقش مهمی برخوردار میباشد.
یوال اشتینیتز، وزیر انرژی اسرائیل چندی پیش اعلام کرد: «هیچکس فکر نمیکرد ما با پنج سال خشکسالی پیاپی روبرو شویم. با وجود تاسیسات عظیم و پیشرفته شیرین سازی آب دریا و ظرفیت قابل توجه تصفیه آب، ما با شرایط بسیار بسیار ناگواری روبرو هستیم.»
عدهای از کارشناسان معتقدند قدرت فناوری اسرائیل، فاقد توانایی لازم برای غلبه بر قدرت طبیعت است. این رژیم در قلب خاورمیانه و یکی از خشکترین مناطق دنیا قرار دارد. همه ساله در فصل زمستان، بارشهای کوتاه مدتی وجود داشته که نمیتواند منابع محدود مصرف شده را جبران کند. پس از چند سال کاهش بازندگی، سطح آب دریای گالیله به عنوان مهمترین منبع طبیعی آب این کشور پایین رفته و هم اکنون به یکی از پایینترین سطوح خود در دهههای اخیر رسیده است به همین دلیل، پمپاژ آب از این دریا به سامانههای ملی انتقال و توزیع آب متوقف شده است. در سایه خشکسالی کنونی، تعدادی از سرشاخههای رود اردن خشک شدهاند؛ این رود به سمت جنوب و دریای گالیله سرازیر بود و پس از پیمودن مسیری ۳۶۰ کیلومتری به پایینترین نقطه زمین (بحرالمیت) میریزد.
منابع آبی این منطقه، نقشی حیاتی در زندگی مردم و ثبات دولتهای اسرائیل، اردن و سرزمینهای فلسطینی دارد اما منابع در دسترس به سرعت و به دلایلی نظیر تغییر اقلیم، رشد جمعیت و استفاده بیشتر از آب در حوزه کشاورزی در حال خشک شدن هستند.
رهبران تلآویو برای دستیابی به امنیت آب، پنج مجتمع شیرینسازی آب را از سال ۲۰۰۵ میلادی به بعد ساختهاند و در سالهای فرارو نیز چند مجتمع دیگر را افتتاح خواهند کرد. هم اکنون حدود ۴۰ درصد آب آشامیدنی شهروندان اسرائیلی از این تاسیسات تامین شده و پیشبینیها نشان میدهد که تا سال ۲۰۵۰ میلادی، این عدد به ۷۰ درصد افزایش یابد.
در اوایل آغاز دوره خشکسالی، رهبران تلآویو امیدوار بودند که با داشتن تاسیسات شیرین سازی آب دریا از این شرایط، عبور خواهند کرد اما بعدها این وضعیت تغییر کرد و در ماههای اخیر، بارها یک آگهی تلویزیونی پخش شده که در آن، از ساکنان این رژیم خواسته میشود در مصرف آب صرفه جویی کنند. شعار قدیمی «اسرائیل در حال خشک شدن است» در این آگهی به چشم میخورد.
منتقدان اعلام کردهاند صرفه جویی در مصرف آب (که برای کشور نیمه خشک اسرائیل، ضروریست) در سایه ساخت تاسیسات شیرین سازی، به حاشیه رفته است. ساریت کاسمی ارون، مدیر بخش آب در اتحادیه دفاع زیست محیطی از موسسههای غیردولتی فعال در حوزه محیط زیست در گفتگو با رسانهها اعلام کرد: «کشور ما بی تردید باید صرفه جویی در مصرف آب را در دستور کار خود قرار دهد. از زمانی که تاسیسات عظیم آب شیرین کن در سواحل اسرائیل راهاندازی شدند، شاهد ایجاد یک احساس نادرست امنیت بودیم که به رشد مصرف آب منجر گردیده است.»
وی افزود: «تاسیسات شیرینسازی نمیتوانند همه تقاضای آب کنونی را تامین کنند. با کاهش ذخایر آب زیرزمینی به دلیل خشکسالی و پایین آمدن سطح آب گالیله که علتش کاهش بارندگیهاست، باید از سیاست صرفه جویی آب حمایت شود.»
در گذشته، دولت تلآویو در سالهای خشکسالی با تعیین مالیات آب، شهروندان خود را به استفاده از تجهیزات کاهش مصرف، تشویق میکردند اما در یک دهه اخیر، این سیاست نیز کنار گذاشته شده است. آب شیرین شده در تاسیسات برای مصرف خانوادههای ساکن مناطق پرجمعیت ساحلی و بخشهایی از مناطق داخلی انتقال مییابد. در مناطق شمالی، ساکنان باید از ذخایر به سرعت در حال کاهش آبهای زیرزمینی استفاده کنند. به همین دلیل، آنها برداشت خود را در شرایط خشکسالی کاهش ندادهاند.
با ترکیدن حباب و مشخص شدن پیامدهای برداشت بی رویه از ذخایر زیرزمینی، شاهد کاهش مصرف آب در مناطق شمالی این رژیم هستیم. مسئولان منطقه طبیعی تل دان اعلام کردهاند که در دو ماه از فصل بهار، شاهد خشکسالی خواهیم بود که اثرات مستقیمی بر گردشگری در این ناحیه خواهد داشت.
کشاورزان منطقه گالیله از نخستین گروههایی هستند که از پیامدهای خشکسالی، آگاه شدهاند. دولت سهمیههایی برای آب مصرفی کشاورزان تعیین کرده که این اقدام زندگی این افراد را دشوارتر کرده و باعث شده تا بسیاری از آنان، به سوی کاشت محصولات با مصرف آب کمتر گام بردارند. اوفر مسکویتز، کشاورز اسرائیلی در سالهای گذشته، بیش از یک بار محصول میکاشت اما برای نخستین بار وی تصمیم گرفته از کاشت گندم صرف نظر کرده و فقط آووکادو بکارد. این شرایط نشان دهنده ظهور یک چالش است. وی دراینباره گفت: «اگر من برای یک روز درختهای آووکادو را آبیاری نکنم، آنها پژمرده میشوند. اگر برای یک سال من به این درختها آب ندهم، تا ۲۰ سال میوه نمیدهند.»
موسکویتز در حال آزمودن خشکی خاک در مزرعه
با زیرساختهای کنونی، امکان انتقال آب تاسیسات شیرین سازی به زمینهای کشاورزی مناطق شمالی این کشور وجود ندارد. دلایل دیگری نیز وجود دارد که استفاده از آب شیرین شده این تاسیسات در بخش کشاورزی، توجیه ندارد. تاسیسات عظیم شیرین سازی آب، انرژی زیادی مصرف میکند و ساخت و بهرهبرداری از آنها، پرهزینه است. همچنین وابستگی زیاد به این تاسیسات، یک چالش امنیتی پدید میآورد، چرا که با حمله به هر یک از آنها، عرضه آب به بخشهای بزرگی از سرزمین موعود، متوقف خواهد شد.
با وجود ظهور بحران آب در اسرائیل، همچنان فناوری شیرینسازی آب یک اولویت محسوب میشود. دولت در ماه ژوئن (خرداد) گذشته، طرحی را تصویب کرده که براساس آن با خشکسالی مقابله کند. در این طرح، بر ساخت تاسیسات جدید شیرین سازی آب مدیترانه تاکید شده است. در بخش دیگری از این طرح، بر احیای منابع آب رودها و چشمهها تاکید شده و مدیران بخش آب باید از سال آینده، بخشی از آب تاسیسات شیرین سازی را به دریای گالیله سرازیر کنند. تعدادی از کارشناسان اعلام کردهاند این اقدام توازن مواد معدنی محلول در آب دریاچه را برهم خواهد زد. در مقابل، دولتمردان تلآویو با خوشبینی معتقدند با چنین طرحهایی میتوان با پیامدهای خشکسالی مقابله کرد.
وزیر انرژی اسرائیل معتقد است: «بحران خشکسالی را میتوان برطرف کرد و در مورد تحقق این هدف، تردیدی وجود ندارد. ما با ویژگیهای جغرافیایی و طبیعی کشورمان آشنا هستیم. در آداب و رسوم کهن اجداد ما در این سرزمین، از راهکارهای مختلفی برای به دست آوردن آب استفاده شده است و ما این راه را ادامه خواهیم داد.»
به نظر میرسد رهبران تلآویو تاکنون حاضر به پذیرش شکست سیاستهای خود در حوزه آب نشدهاند. ضربالمثل طنزی در میان اسرائیلیها رايج است که: «حضرت موسی(ع) چهل سال قوم یهود را چرخاند تا به بخشی از خاورمیانه برساند که نفت و گاز ندارد» حالا باید به این ضربالمثل، آب را نیز بیافزاییم.