ایران به عنوان یکی از ۱۰ خاستگاه مهم تولید گونههای مختلف گیاهان دارویی در سطح جهان شناخته میشود و حدود ۸ هزار نوع از این گیاهان در ایران یافت میشود که اکثر آنها به صورت خود رو هستند و هنوز اقدام جامعی برای تولید صنعتی و صادرات آن انجام نشده است. به طوری که از ۱۷ میلیون و ۷۱۵ هزارو ۴۶۷ کیلوگرم گیاه تولید شده در تمام استانهای خراسان، چهارمحال و بختیاری، یزد و دیگر مناطق کشور، تنها ۶ درصد از آنها به سمت بازارهای خارجی صادر میشود. ظرفیتی که با برنامهریزی میتواند به حفظ منابع طبیعی و رونق اقتصادی بینجامد.
تمام استانهای ایران به دلیل شرایط آب و هوایی متنوع مهد انواعی از گیاهان دارویی هستند. از شمال گرفته تا جنوب و شرق و غرب ایران همگی ظرفیتهای بسیاری در زمینه تولید گیاهان دارویی دارند. گیاهانی که تنوع آنها در ایران به بیش از ۸ هزار نوع میرسد و سالانه منجربه برداشت ۱۷ میلیون و ۷۱۵ هزار و ۴۶۷ کیلوگرم از انواع گیاهان دارویی از سطح دشتها و کوههای کشور میشود. ظرفیتهایی که در هر کدام از استانها با برنامهریزی مناسب میتوانند فرصتهای مناسبی در راستای اشتغالزایی و رونق اقتصادی فراهم کنند.
ظرفیت استانها نادیده گرفته میشود
در حال حاضر با توجه به اینکه از گذشته تاکنون در ایران به گیاه دارویی زعفران توجه ویژهای شده است، این گیاه ۶۹ درصد از مجموع کشت گیاهان دارویی سطح کشور را به خود اختصاص میدهد و رتبهدار در تولید این محصول نیز استان خراسان رضوی است. البته با توجه به اینکه این گیاه چنان آب دوست نیست و در اکثر مناطق قابلیت کشت دارد، میتوان در دیگر استانهایی همچون چهارمحال و بختیاری نیز آن را تولید کرد. فرصتی که با توجه به گفته کاظم طاهریان، رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی استان سمنان علاوه بر اشتغالزایی و رونق اقتصادی میتوان به عنوان سرمایهگذاری پایدار بر روی آن تمرکز کرد که در جهت ارزآوری و حفظ آب و خاک نیز بسیار مؤثر است. لازم به ذکر است که امسال از همین استان سمنان ۸۷۷ هزار کیلوگرم گیاهان دارویی صادر شده است که میتوان با افزایش سطح زیر کشت سال آینده این رقم را چند برابر کرد. علاوه بر سمنان و خراسان رضوی، چهارمحال و بختیاری هم همان طور که گفته شد در این زمینه ظرفیتهای خوبی دارد. این استان که به عنوان بام ایران زمین شناخته میشود گونههای متعدد و نایابی از گیاهان دارویی را به خود اختصاص میدهد که فرصتی مناسب برای رونق اقتصادی شناخته میشود. برای نمونه میتوان به کرفس کوهی این استان اشاره کرد که چندسالی است زنگ خطر انقراض آن به گوش میرسد و هنوز برنامهای برای احیای آن در نظر گرفته نشده است. گیاهی با طعم خاص که تنها در دامنههای چهارمحال و بختیاری میروید و به دلیل کم بودن مقدار آن حتی به استانهای اطراف نیز صادر نمیشود. بنابراین با توجه به اینکه از این دست گیاهان خاص در اغلب استانها وجود دارد و میتوان به هر یک از این ۸ هزار گونه گیاه دارویی به عنوان یک فرصت اقتصادی نگاه کرد؛ ضروری است هرچه سریعتر در راستای توسعه این نوع از کشاورزی برنامهریزی شود. گیاهانی که اغلب به منابع آبی زیادی هم نیاز ندارند و با اقلیم و محیطزیست نیز رابطه خوبی دارند.
واردات گیاهان دارویی به جای صادرات
در حال حاضر علاوه بر اینکه به ظرفیتهای داخلی برای تولید و صادرات گیاهان دارویی توجه چندانی نمیشود، حسین شیرزاد، معاون وزیر جهادکشاورزی از واردات گیاهان دارویی نیز پرده بر میدارد. اتفاقی که به اعتقاد این مقام مسئول برای جلوگیری از آن باید تعرفههای مناسبی برای محدودکردن واردات گیاهان دارویی تعیین کرد. لازم به ذکر است که براساس آمار جمعآوری شده از ۲۱ استان کشور، در حال حاضر تعداد ۲۰۹ شرکت تعاونی از مجموع شرکتهای تحت پوشش شبکه تعاونیها در زمینه تولید ۸۰ گونه زراعی گیاهان دارویی، عمدتاً در استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی، فارس، کرمان، همدان و اصفهان فعالیت میکنند. اتفاق خوبی که در کنار توسعه تولید گیاهان دارویی باید جلوی واردات آن را هم گرفت و صادرات به کشورهای همسایه را برای ارزآوری رقم زد.