محمدرضا سوري
با وجود كيفيت بالاي توليد كفش در استانهاي مختلف خصوصا آذربايجان شرقي وشهر تبريز ، اما در سالهاي گذشته واردات بي رويه انواع واقسام از اين پاپوشها از كشورهاي چين وتركيه كه كيفيت كم وقيمت ارزانتري دارند موجب شده تا عملا صنعت كفش كشور با كاهش شديد توليد مواجه شود . سرانجام بي توجهي به اين مهمدركنارنبود همت براي رفع مشكلات سبب شد تا اينبار مهمترين كارخانه توليد كفش البرز نيز به سرنوشت كفش تبريز دچار شود موضوعي كه موجب شد تا رئیس اتحادیه کیف و کفش البرز از تعطیل شدن 60 واحد تولید کفش در استان خبر داده واعلام كند: « واحدهایی که تا چند وقت پیش روزی 150 جفت کفش تولید میکردند امروز فقط میتوانند 20 جفت تولید کنند.»
*****
دسترسي به چرم طبيعي وقدمت چند هزار ساله صنعت كفش كشور موجب شده تا ايران در زمينه توليد انداع پاپوش حرفهاي بسياري براي گفتن داشته باشد.
دراين ميان استانهاي آذربايجان شرقي، همدان، لرستان ومشهد ازجمله مناطقي هستند كه بهترين توليدات را به خود اختصاص داده وتاچند سال قيل حتي صادرات نيز به ساير كشورهاي جهان داشتند ، با اين وجود واردات بي رويه انواع كفش هاي ارزانقيمت دركنار كاهش قدرت خريد مردم سبب شده تا عملا به راحتي بازار كفش ايران در دست كشورهاي آسياي جنوب غربي ودر بهترين حالت به دست تركها بيفتد وتنها معدود توليد كننده اي بتوانند كفش دست دوزتوليد كرده وبه بازار عرضه كند.
عضو هیات مدیره جامعه صنعت کفش ایران با اشاره به ميزان توليد انواع كفش در كشور مي گويد:«طبق برآوردها سالانه بین ۲۰۰ تا ۲۱۰ میلیون پایپوش که شامل کفش چرمی، ورزشی، نظامی، ایمنی، کشاورزی ، پرستاری، طبي و راحتی است،دركشور تولید میشود.»
علی لشگری مي افزايد:« این میزان تولید در حالی انجام میشود که امکان تهیه مواد اولیه در داخل کشور وجود دارد و تنها بخش کوچکی از مواد اولیه مورد نیاز برای زیره کفش وارد میشود، بنابراین با توجه به این ظرفیت و پتانسیل میتوانیم صنایع چرم، کفش را توسعه بخشیم.»
واردات در سايه بي توجهي به حمايتها
به گفته كارشناسان صنعت كفش كشور با وجود توان توليد كفش مورد نياز كشور ، اما همچنان شاهد واردات بي رويه دراين زمينه هستيم.
آمارها نشان مي دهد میزان واردات و صادرات انواع کفش در سال ۱۳۹۶ نسبت به ۱۳۹۵ شاهد رشد ۱۱۰ درصدی واردات رسمی و رشد منفی ۷.۸ درصدی انواع کفش بودیم.
اين درحالي است كه در سال ۱۳۹۶ نسبت به ۱۳۹۵ شاهد رشد ۱۱۰ درصدی واردات رسمی و رشد منفی ۷.۸ درصدی انواع کفش بودیم.
رئیس اتحادیه کفاشان دستدوز با تاکید بر اینکه در کشور زمینه تولید ۴۰۰ میلیون جفت کفش وجود دارد، مي گويد:« با توجه به مصرف ۲۵۰ میلیونی ایران نیازی به واردات کفش نداریم.»
رسول شجری مي افزايد:« اکنون سالانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار کفش قاچاق وارد کشور میشود که این کالاها از کشورهای مختلفی از چین گرفته تا ایتالیا به بازار ما راه پیدا میکنند.»
وی با بیان اینکه در مقابل این حجم واردات قاچاق، صادرات ایران در حوزه کفش تنها به ۱۲۰ میلیون دلار به کشورهای همسایه محدود میشود،ادامه مي دهد: «اکنون در بازارهای داخلی حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد انواع پاپوشها در داخل کشور تولید شده و ما سهمی بالا از بازار را در دست داریم اما با این حال ظرفیتهای تولیدی ما به شکل ۵۰ درصدی در حال حرکت هستند و اگر ساماندهیهای لازم صورت بگیرد، امکان افزایش حجم صادرات نیز مهیا خواهد بود.»
با اين حال در کشور تولید به عنوان دغدغهای جدی محسوب شود، چرا كه هم اکنون در حوزههای دارایی، قانون کار، بیمه، شهرداری، قیمت حاملهای انرژی، عدم ساماندهی کارخانهها، عدم کنترل و نظارت کارخانههای تولید مواد اولیه مشکلات متعددی بر سر راه تولیدکننده قرار دارد که سختیهای بسیاری ایجاد کرده و موجب میشود تا چرخه تولید به کندی حرکت کرده و قیمت آن افزایش پیدا کند.
اين درحالي است كه صنعت کفش در تمام دنیا، صنعتی اشتغالزا محسوب میشود که کشورهای مختلفی مانند چین، آمریکا، هند و بسیاری کشورهای دیگر که جمعیت مناسبی دارند، به آن توجه ویژه دارند.
در کشور نیز اشتغالزایی این بخش رقم قابل توجهی را به خود اختصاص میدهد اما به دلیل رکود اقتصادی و مشکلات موجود در زمینه تولید، این امکان وجود ندارد که این درعرصه با تمام ظرفیت به فعالیت بپردازیم.
اين درحالي است كه اگر دولت به حمایتهای لازم از این بخش بپردازد، این امکان وجود دارد که اشتغال در این بخش دو برابر شود.
به گفته كارشناسان صنعت كفش چرمي كشور، چرم یکی از اصلیترین موادی است که در تولید کفشها مورد بهرهبرداری قرار میگیرد اما کارخانههای چرم كشور به دلیل آنکه از تکنولوژی روز دنیا عقب مانده است، و نمیتوانند چرم مناسب بين صنعت رادر اختیار تولیدکنندگان قرار دهند .
دست اندرکاران مسائل ناشی از پرورش و نگهداری سنتی دام، گسترش امراض دامی و پوستی، روشهای سنتی استحصال پوست، بیتوجهی به نگهداری و حمل و نقل صحیح پوست و فقر شدید تکنولوژی و واردات بی رویه کفشهای چینی و بدون کیفیت را از جمله مشکلات صنعت چرم و تولید کیف و چرم کشورمان می دانند.
به دلیل مشکلاتی مانند نبود تسهیلات مناسب برای نوسازی و تکمیل خطوط تولید و کمبود نقدینگی ، بسیاری از تولیدکنندگان دیروز، اکنون به واردکنندگانی تبدیل شدهاند که مواد اولیه وارداتی از چین را با مارکهای وارداتی در قالب کیف و کفش تولید داخل به مردم عرضه میکنند.
به هر حال به نظر میرسد صنعتی با این قدمت در کشور نیازمند عزم ملی و اراده مسوولان برای رونق و شکوفایی است ، چرا که با هدف گذاریهای دولت مبنی بر توسعه صادرات غیرنفتی بهعنوان موتور محرک اقتصاد چنین صنایعی میتوانند بالهای پرواز ایران به سوی هدف برترین کشور منطقه در افق 1400 باشد.
یکی از تولیدکنندگان کفش دراين خصوص مي گويد:« کشتار سنتی دام به علت ضایعات بالا، کیفیت پوست و چرم ایرانی را تا حد زیادی کاهش داده و موجب کاهش توان رقابت پذیری تولیدات این صنعت در مقایسه با انواع محصولات مشابه سایر کشورها شده است.»
محمد رضا بهادری مي افزايد:« با توجه به این امر حساسیت در به دست آوردن پوست دامها باید بسیار زیاد باشد به طوری که در صورت کوچکترین خراش، پوست دام قابل استفاده نیست و در کشتار سنتی نیز به دلیل عدم دقت کافی در کشتار دام، اغلب پوست به دست آمده خراش برداشته و به هدر میرود.»
یک تاجر صنعت چرم و کیف و کفش هم از جمله تنگناهای این بخش را نبود ماشینآلات و تکنولوژیهای پیشرفته دانست و مي گويد:« ماشین آلات صنعت چرم بسیار گران است و ورود آنها به کشور نیز با مشکلات عدیده مواجه است.»
سعید شرفی مي افزايد:«مسایلی مانند افزایش قیمت به دلیل گران شدن برخی از مواد اولیه از جمله پوست خام و کمبود برخی دیگر از این مواد مانند زاج، مازوج و همچنین افزایش حقوق کارگران، مالیات، عوارض و بیمه هزینه های تولید را در این بخش بسیار افزایش داده و بر دامنه مشکلات تولیدکنندگان افزوده است.»
وی ادامه مي دهد:« تا چند سال پیش تولیدات کیف و کفش برخی شهرهای کشور زبانزد عام و خاص بودند و کیفیت بسیار دستدوز و چرمی بودن این کالاها مایه افتخار مصرف کنندگان ایرانی در مقایسه با تولیدات سایر کشورها بود.»
اين درحالي است كه تنوع مشکلات تولیدکنندگان و نبود حمایتهای لازم موجب شده است تا با افزایش قیمت تمام شده کیف و کفش و سایر مصنوعات چرمی تولید داخل، کالاهای بیکیفیت اما ارزان قیمت وارداتی جایگزین محصولات تولید داخل شوند.
یکی دیگر از تولیدکنندگان کیف و کفش نیز مهم ترین دلایل گرانی این محصولات را وجود واسطهها و دلالان ذکر کرده و مي گويد:« در سالهای اخیر افراد غیرحرفهای و دلال محصولاتی با کیفیت پایین تولید و روانه بازار کردند که همین امر موجب گرانی بیشتر این محصولات شد.»
محمود یوسف محمودي مي افزايد:«افزایش قیمت مواد اولیه و ورود بسیاری از کالاها و اجناس چینی موجب رکود در این صنعت شده و مشکلات متعدد صنعت چرم بسیاری از واحدهای تولیدی را از گردونه رقابت خارج کرد.»
وي ادامه مي دهد:«به دلیل تداوم واردات بیرویه کالاهای چینی بسیاری از کارخانجات چرم محصولات نیم ساخته خود را به کشورهای اروپایی صادر میکنند و هرچه چرم گرانتر میشود، کیفیت آن بهخاطر کمبود نقدینگی و در نتیجه مشکلات تامین مواد اولیه بهشدت کاهش مییابد.»
به گفته يكي از توليدكنندگان ، در سالهای اخیر حضور پررنگ کیف و کفش چینی و تایلندی در بازارهای کشور و عرضه این محصولات با کیفیت و قیمتی بهمراتب پایینتر از تولیدات داخلی موجب شده تا مصرفکنندگان گرایش بیشتری به استفاده از این محصولات نشان دهند.
اين درحالي است كه با این روند اکنون بسیاری از کارگاههای تولیدی کیف و کفش حتی در شهرهایی که روزگاری مرکز اصلی تولید این محصولات در کشور بودهاند، به تعطیلی کشانده شده و اندک کارگاههای باقی مانده در مناطقی مانند تبریز، اصفهان و خراسان رضوی با حداقل ظرفیت تولید روزگار می گذرانند.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایی چرمسازان خراسان رضوی هم دراين خصوص مي گويد:« قاچاق و وجود کفشهای چینی و تایلندی با نازلترین قیمت در بازار بیداد میکند و منجر به بیکاری کارگران و تعطیلی کارگاههای کفش و چرم شده است.»
هادی ایزد پرست مي افزايد:« درحالي كه تا چندسال پیش در مشهد حدود 65 کارخانه چرمسازی وجود داشت که اکنون از آنها تنها 20 کارخانه باقی مانده و بقیه تعطیل شده اند.»
كفش البرزهم دچار ركود شد
از آنجا كه وجود مشكلات متعدد موجب تعطيلي بسياري ازكارخانجات كفش در كشور شده است حالا خبرها از كارخانه كفش البرزحكايت ازآن دارد كه 60 واحد تولید کفش در اين استانتعطيل شده است موضوعي كه موجب شدتا رئیس اتحادیه کیف و کفش البرز اعلام كند:« واحدهایی که تا چند وقت پیش روزی 150 جفت کفش تولید میکردند امروز فقط میتوانند 20 جفت تولید کنند.»
حسین اباذری در خصوص آخرین وضعیت بازار کفش در استان افزود: «تولید کنندگان داخلی باید اقلام مصرفی خود را با قیمتهای چند برابری نسبت به سال گذشته تهیه کنند، با این وضعیت چگونه میتوانند اجناسی با قیمت پایین عرضه کنند؟»
وی با اشاره به تعطیل شدن واحدهای تولید کننده کفش در البرز ادامه داد:« نبود مواد اولیه و در عین حال وجود مواد اولیه با قیمتهای بالا باعث تعطیل شدن واحدهای صنفی در نتیجه کمبود و حتی نبود برخی اقلام در بازار شده است.»
وی خاطرنشان کرد:« تا سال گذشته 80 کارگاه تولید کفش در البرز فعال بود اما امروز تعداد این کارگاهها به 20 واحد رسیده است؛ همین 20 واحد هم اوضاع مساعدی ندارند و با تعدیل نیرو و کاهش ساعات کاری تقریباً نیمه تعطیل هستند، در چنین وضعیتی، کارگاهی که تا پیش از این 150 جفت کفش در روز تولید میکرد تعداد کفشهای تولیدیش به 20 جفت رسیده است.»
وی علاوه بر نامناسب بودن وضعیت تولیدکنندگان، بازار خرید و فروش محصولات را نیز بی رونق دانست و گفت: «بسیاری از مغازههای فروش کفش یا تعطیل هستند و یا به حالت نیمه تعطیل درآمدهاند.»
اباذری در ادامه افزود:« صنعت کفش در ایران جزو قدیمیترین صنایع کشور است اما این روزها حال خوشی نداشته و حتی توان تأمین نیاز داخلی را هم ندارد چه برسد به اینکه صادرات هم داشته باشیم، این صنعت نیازی به وامهای کلان و میلیاردی ندارد و با کمترین حمایت و توجه میتواند بهترین محصولات را تولید کند.»
رئیس اتحادیه کیف و کفش البرز در خصوص بازار محصولات خارجی نیز گفت: «در حال حاضر محصول خارجی که قاچاق نباشد در بازار نداریم؛ محصولات خارجی موجود در بازار همگی قاچاق هستند.»
وی با انتقاد از عدم برخورد مناسب با قاچاقچیان و دلالانی که منشأ ورود کالاهای قاچاق به بازار هستند افزود: « مسئولان به جای برخورد با آنان، مغازهدارانی که هیچ نقشی در این موضوع ندارند را جریمه میکنند.»
اباذری بر نقش مردم در حمایت از تولید داخلی نیز تأکید کرد و از مردم خواست تا با خرید کفش ایرانی از تولیدکننده و کارگر داخلی حمایت کنند.