منابع آبی اندک است. کشاورزی به شیوه سنتی دیگر پاسخگوی نیاز غذایی کشور نیست. محصولات باغی و زراعی هم هر ساله در اثر تغییرات آب و هوایی با سرمازدگی و گرمازدگی از بین میروند. از همین رو طی یک دهه گذشته کشت گلخانهای مورد توجه مسئولان قرار گرفته و قرار است به زودی خبرهای خوشی در راستای توسعه این شیوه مدرن از کشاورزی به گوش برسد و گلخانهها در پنچ قطب کشاورزی تهران، اصفهان، یزد، جنوب کرمان و هرمزگان توسعه یابند. از همینرو گفته میشود که طی سالهای آتی یک میلیون هکتار از باغات کشور به زیر سایبان بروند و بخش عمده مشکلات کشاورزان را برطرف کند.
کشاورزی سنتی و در محیط باز همواره مشکلات متعددی را برای کشاورزان به همراه دارد که میتوان در این راستا به تنشهای محیطی و تبخیر سریع آب، سرمازدگی، گرمازدگی، آفتاب سوختگی، بادها و بارانهای شدید، آفات و پرندگان اشاره کرد. موضوعی که هرساله بخش عمدهای از محصولات کشاورزی را از بین میبرد و دست کشاورزان را از زحمت یکسالهشان خالی میگذارد. از همینرو کارشناسان کشت گلخانهای را به عنوان راهی برای خلاصی از این معضل عنوان میکنند. شیوهای از کشاورزی و باغداری که زیر سایبان انجام میشود و در حفظ و ذخیره منابع آبی نیز کمک بزرگی میکند و دست کشاورزان را برای مقابله با آفات باز میگذارد. علاوه بر این معضل از دست رفتن محصولات به واسطه سرما و گرما نیز به طور کامل منتفی میشود. در این راستا قرار است تا ۴۸ هزار هکتار گلخانه تا سال ۱۴۰۴ در کشور تأسیس شود. در این خصوص مجری طرح توسعه گلخانههای کشور تأکید میکند: «قرار است ۴۸ هزار و ۳۵۵ هکتار گلخانه در اقصی نقاط مملکت احداث شود.» ولیالله بنی عامری با اشاره به وجود ۱۰ هزار هکتار گلخانه در سطح کشور، ادامه میدهد: «پیشبینی میشود تا سال ۱۴۰۴ وسعت گلخانههای ایران به ۵۸ هزار هکتار برسد.» بر اساس گفته این مقام مسئول باغات جدیدی که قرار است احداث شوند همگی باید به زیر سایبان بروند. بر این اساس نیز پیشبینی میشود ظرف پنج سال آینده، یک میلیون هکتار از باغات کشور به صورت گلخانهای فعالیت کنند. لازم به ذکر است که در حال حاضر سالانه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان به باغات کشور خسارت وارد میشود که کشت گلخانهای ضمن اینکه مانع خسارت به باغداران میشود، در هر هکتار بسته به نوع محصول برای ۱۰ نفر هم به صورت مستقیم اشتغالزایی میکند. این به این معناست تا پنج سال آینده که قرار است سطح باغات ۵۸ هزار هکتار برسد، برای ۵۸۰ هزار نفر نیز به صورت مستقیم اشتغال ایجاد میشود.
تنش آبی در گلخانهها مطرح نیست
درحال حاضر نزدیک به ۱۰ هزار هکتار گلخانه در پنج قطب مهم تولید محصولات زراعی و باغی تهران، اصفهان، یزد، جنوب کرمان و هرمزگان احداث شده و قرار است طی برنامه پنج ساله سطح بیشتری از گلخانهها نیز در این مناطق احداث شود. استانهایی که در بخش کشاورزی و باغبانی سنتی طی سالهای اخیر با تنشهای آبی بسیاری مواجه بودند و شاید توسعه کشت گلخانهای تنها راه برای بقای باغات و مزارع برخی از آنها باشد. در این خصوص نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به اینکه تاکنون برنامههای خوبی در راستای کشت گلخانهای در یزد انجام شده است در گفتوگو با «جوان» میگوید: «قبلاً کشاورزی سنتی در استان یزد رونق خوبی داشته است. اما این رونق مربوط به زمانی است که بارندگیهای خوبی در استان انجام میشده و اکنون این اتفاق رخ نمیدهد. بنابراین چندسالی میشود که به کمک کشاورزان طرح توسعه گلخانهای در استان کلید خورده است.» اتفاقی که با توجه به محدودیتهای منابع آبی در یزد به نظر میرسد فعالیتهای کشاورزی بدون گلخانهها به راحتی در آن امکانپذیر نباشد. سیدابوالفضل موسوی با بیان اینکه منابع آبی استان شور و بیکیفیت است ادامه میدهد: «با توجه به اینکه بخش عمده مردم به کشاورزی اشتغال دارند، نمیتوان این شغل را از آنها گرفت. بنابراین کشت گلخانهای و توسعه آن از اهمیت بالایی برای استان برخوردار است.» وی با اعلام اینکه در برنامه ششم توسعه بر کشت گلخانهای تأکید بسیاری شده است، ادامه میدهد: «تسهیلات ارزان قیمتی در این راستا قرار است به کشاورزان و باغداران اختصاص داده شود.» مدیر روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی در شمال استان کرمان نیز با اشاره به اینکه کرمان عنوان رتبه نخست توسعه گلخانهها در سطح کشور را به خود اختصاص میدهد، در گفتوگو با «جوان» بیان میکند: «این استان نیز از منابع آبی کافی برای کشاورزی به شیوههای مرسوم گذشته برخوردار نیست.» از همین رو چند سالی میشود گلخانهها در این منطقه توسعه یافتهاند. استانی که چندسالی است به دلیل کمبود منابع آبی و خشک شدن عمده مناطق آن درگیر طوفانهای سهمگین نیز هست. با این حال مسئولان استانی نگذاشتهاند کشاورزی که شغل عمده مردم است حذف شود و گلخانهها را توسعه دادهاند. محمدجواد عبدالکریمی در این خصوص میافزاید: «استان کرمان به لحاظ کشاورزی به دو بخش شمال و جنوب تقسیم میشود که عمده فعالیتهای توسعهای در خصوص کشت گلخانهای متعلق به جنوب کرمان است.» در حال حاضر به گفته این مسئول بستر برای کشت گلخانهای در شهرهای جیرفت و کهنوج بسیار است. مدیر روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به اینکه ۳۰ هکتار از گلخانهها در شمال و مابقی در جنوب استان است، بیان میکند: «کشت گلخانهای برداشت ۱۰ برابری به نسبت گشت سنتی را نصیب کشاورزان میکند و همین موضوع در کنار تسهیلاتی که به کشاورزان ارائه میشود، آنها را تشویق به توسعه گلخانهها میکند.»
علاوه بر این دو استان، تهران، هرمزگان و اصفهان هم قرار است طی سالهای آتی با گسترش گلخانهها روبهرو شوند. استانهایی که طی سالهای گذشته با معضل شدید کمبود منابع آبی روبهرو بودند و حالا موضوع توسعه کشت گلخانهای نه تنها فرصتی برای کاهش واردات محصولات کشاورزی پیش روی مسئولان قرار میدهد بلکه فرصتی است تا صادرات این بخش را نیز با کمترین منابع مورد نیاز افزایش دهد.