مریم یوسفیان- روانشناس بالینی: در طول روز هنگامی که برای رفتن به محل کار، مدرسه، آموزشگاه یا خرید از منزل خارج میشویم در طول مسیر و حتی در میان همکاران و همکلاسیها، افرادی زیادی را مشاهده میکنیم که با وجود نداشتن مشکل پزشکی و حتی با وجود داشتن ظاهری دلنشین، به عملهای زیبایی، از جراحیهای متعدد بینی گرفته تا گونهگذاری و فرمدهی فک و بسیاری دستکاریهای غیرضروری دیگر در چهره خود دست میزنند. برخی افراد به علتهای پزشکی مجبور به انجام اینگونه عملها هستند، اما آمارها بیانگر آن است که درصد اینگونه جراحیها در میان افرادی که دچار مشکل پزشکی یا مشکلی در ظاهر نیستند بسیار نگرانکننده است؛ کسانی که سلامت و زیبایی خود را قربانی توهم خودزشتپنداری میکنند.
با وجود آنکه اینگونه جراحیها برای برخی با نظر پزشک معالج لازم و ضروری است، اما در کشور ما بر اساس گزارشهای غیررسمی، آمار جراحیهای زیبایی غیرضروری بسیار بالا اعلام شده است، به گونهای که شاید بتوان گفت: تنها در جراحی بینی، در ردههای اول جهانی قرار داریم. دلایل فراوانی برای این جراحیها وجود دارد، اما شاید مهمترین آنها به روان و ذهن مربوط شود. در واقع میتوان یکی از دلایل اصلی روانی جراحیهای غیرضروری را خودزشتپنداری دانست.
در توهم خودزشتپنداری، فرد با وجود داشتن چهرهای زیبا باز گمان به زشت بودن خود میبرد و برای جبران این توهم دست به جراحیهای متعدد زیبایی میزند و خطرات احتمالی این جراحیها را به جان میخرد. در برخی موارد این توهمات خودزشتپنداری تا جایی ادامه مییابد که فرد به گونهای اعتیادبار هر چند وقت یک بار بدن خود را دستکاری و هر بار این جراحیها را تمدید میکند و در برخی موارد چهره اصلی فرد به طور کامل تغییر میکند و چهره جدید فرد هیچ شباهتی به قبل از جراحی ندارد.
از دیگر مشکلات و بیماریهای مربوط به ذهن و روان در افراد که موجب پناه بردن به جراحیهای زیبایی میشود میتوان به اضطراب، افسردگی، وسواس و عقدههای حقارت و حتی در برخی موارد شخصیت خودشیفته اشاره کرد. گاهی نیز شاهد آن هستیم که فرد با وجود چهرهای طبیعی و موزون بودن تمامی اجزای چهره و بدن به دلیل فشار و تهییج خانواده و آشنایان و دوستان دچار کمبود اعتماد به نفس، افسردگی، شرمساری، اضطراب و احساس گناه شده و مجبور به انجام عملهای جراحی زیبایی میشود، ولی بعد از عمل زیبایی، برخی از افراد با وجود دستیابی به نتیجه عالی عمل، از درون دچار مشکلات روحی و روانی میشوند و برای رفع این مشکلات و احساسات، دست به تغییرات ظاهری بیشتری میزنند و هر بار بیشتر از قبل نیاز به جراحی را در خود احساس میکنند. یکی دیگر از دلایلی که این روزها بسیار با آن مواجه هستیم مدگرایی و چشم و همچشمی است تا جایی که افراد هزینههای گزافی را متحمل میشود تا همگان با مد پیش روند.
با وجود عملهای موفق فراوان باز گاهی شاهد برخی موارد هستیم که فرد پس از جراحی دچار نارضایتی میشود، برخی از این افراد تصور و ذهنیت رؤیاگونهای از زیبایی و زیباتر شدن در ذهن خود میپرورانند و بعد از عمل زیبایی، زمانی که به آن تصور ذهنی خود دست نمییابند، دچار نارضایتی میشوند و این نارضایتی موجب ایجاد مشکلات روانی بعدی میشود. در برخی موارد شاهد عملهای ناموفقی هستیم که زندگی اجتماعی و فردی شخص را تحت تأثیر قرار داده و موجب مختل شدن جریان زندگی فرد میشود. این اتفاقات به دلایل مختلفی پیش میآید که مراجعه به فرد غیرمتخصص و حساسیت به داروها و موادی که برای عملهای زیبایی بهخصوص پروتزها استفاده میشود، از جمله آنهاست.
یکی از راهکارها برای کاهش تمایل به جراحیهای غیرضروری زیبایی را میتوان نقش خانوادهها دانست. خانواده یکی از نهادهای اجتماعی بسیار بااهمیت است و نقش بسزایی در تأمین امنیت اعضای خانواده دارد. یکی از دلایل گرایش به جراحیهای زیبایی، نبود احساس امنیت روانی در افراد است. زمانی که خانواده امنیت روانی افراد خانواده را بهخوبی تأمین کند، احساس خودکمبینی و اعتماد به نفس پایین کمتر بروز میکند. زمانی که والدین بتوانند امنیت و آرامش را در خانواده برقرار کنند و اطلاعات و دانستههای خود را در زمینه اینگونه جراحیها بالا ببرند میتوانند موجب دوری جستن فرزندان از اینگونه اعمال و سایر شادیهای کاذب و افسردگی و حسرت بعد از آنها شوند. از دیگر راهکارها برای کاهش و جلوگیری از اینگونه جراحیهای غیرضروری فرهنگسازی، آگاهی دادن به افراد جامعه و ممانعت از پخش و گسترش تبلیغات نامناسب و نظارت بیشتر وزارت بهداشت و درمان بر اینگونه جراحیهاست.