سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: استاد جواد محدثی، محقق و نویسنده اندیشمند، فصلی از کتاب ارزشمند و نفیس «اخلاق معاشرت» خود را به مردمداری یا به بیان امروزی روابط عمومی اختصاص داده است. بیتردید بدون شناخت نمودها و شاخصهای خصلتِ نیکوی مردمداری نمیتوان به رمز آن دست یافت. پرسش اینجاست چه روحیهها و خصلتهایی سبب جذب دیگران میشود؟ جذبی که راهگشای توفیق بیشتر برای خدمت و همدلی باشد. استاد جواد محدثی برخی از مهمترین خصلتهایی که موجب برخوردی مؤثر و سازنده بین افراد اجتماع میشود را برشمرده که بهانه این نوشتار شده است.
۱) خوشاخلاقی رمز حکومت رسول اکرم (ص) بر دلها
از امام صادق (ع) پرسیدند: حدَ و مرز اخلاق نیک چیست؟ فرمودند: آن است که اخلاقت را نرم کنی، کلامت را پاکیزه سازی و با چهرهای باز وگشاده با برادران دینیات روبهرو شوی. (معانیالاخبار، صدوق، ص. ۲۵۳).
گشادهرویی از بارزترین صفات رسول خدا (ص) بود که سـهمی عمده در جذب مردم به اسـلام و شـیفتگی آنان به شـخص پیامبر اسلام داشت. خداوند درباره این خصلت مردمی رسول اکرم (ص) میفرمایـد: «فبمـا رحمـه من الله لنت لهم و لوکنت فظـا غلیـظ القلب لانفضوا من حولـک»: (به خـاطر رحمـت الهی بـود کـه برای مردم نرم شـدی و اگر تنـدخو و خشـن و سـخت دل بـودی، از دور تو پراکنده میشدند.) در ادامه آیه میفرمایـد: پس از آنـان درگـذر، برایشـان اسـتغفار کن و در کـار با آنان مشورت نما. گویا که «عفو»، «اسـتغفار» و «مشورت»، نمونههای دیگری از حسنخلق و رفتـار مردمدارانه و جـاذب است، چراکه نوعی اعتمـاد به مردم و به حسـاب آوردن آنـان است و چنین برخوردی، عامل جاذبه شخص میگردد.
۲) خود را از لذت عفو و گذشت محروم نکنیم
کینهتوزی و لجـاجت از ویژگیهای روحهای حقیر و همتهای پـایین است. برعکس افرادی که بلندنظر هستند و روح بزرگی دارند از خطاهـای دیگران چشـم میپوشـند و از حـق شخصـی خودشان میگذرنـد. بلنـدنظری انسـان، عامـل جذب محبت دلهـای دیگران است. این خصوصیت اخلاقی برای خود انسان نیز نوعی لذت روحی دارد، همانطور که گفته شده است: «در عفو، لذتی است که در انتقام نیست.» این ویژگی باعث میشود دیگران نسبت به ما خوشبین، وفادار و با محبت باشند.
امـام سـجاد (ع) در دعـای مکـارمالاخلاق از خداونـد اینگونه میطلبـد: «خداونـدا!... مرا ثابتقـدم و اسـتوار بـدار، تا با ناخالصان و دغلها، خیرخواهانه برخورد کنم و هرکس از من دوری گزید، من به او نیکی کنم و به کسی که مرا محروم کرده، بذل و عطا کنم و با آنکه با من قطع رابطه کرده، بپیوندم و کسی را که غیبت مرا کرده است، به خوبی یادکنم. توفیقم ده که نیکی را سپاسـگزار بـاشم و از بـدی، چشم بپـوشم و درگـذرم.»
این موارد از نکات با ارزش در شـیوههای معاشـرت است که گفتنشان در زبان ساده است، اما عمل کردن به آنها تمرین و ممارست والایی میخواهد و باید توفیقش را از خدا خواست.
۳) آزادمردان بنده خوبیها میشوند
آدمیزاد، بنده احسان است. به هرکس نیکی کنی، او را رام و مطیع خویش میسازی و به هرکس محبت و لطف کنی، قلعه دلش را فتـح کردهای. به قـول سـعدی:
«بنـده حلقه به گـوش، ار ننـوازی، برود/ لطف کن لطف، که بیگـانه شود حلقه به گوش.» این تعلیم حضــرت رسـول (ص) اسـت کـه: «ای مردم! میدانـم کـه نمیتوانیــد بــا اموالتـان همـه مردم را راضــی کنیــد، ولی بـا چهره بـاز و گشـادهرویی و خوشاخلاقی، میتوانیـد.» (مستدرک وسائل الشیعه، جلد ۲) و سـخن مولایمـان حضـرت امیر (ع) نیز چنین است: «بالایثار یسترق الاحرار» (غررالحکم، ج. ۱) «آزادمردان، با ایثار، بنده و غلام میشوند.» البته بنده و غلام خوبیها و کرامتهای اخلاقی. این هم گام دیگری در جذب دلها و ایجاد دوستیها و تحکیم رابطههای عاطفی در جامعه بشری است.
۴) تواضع و خاکساری موجب جذب مردم میشود
افتـادگی، تواضع و فروتنی، یکی دیگر از خصائل روحیه مردمداری است. چنین کسانی میتواننـد مردم را دور شـمع وجود خودشـان جمع کننـد، همانطور که پیـامبر خـدا هم این کار را انجـام میداد. تکبر، پشت انسان و زیر پای او را در روابط اجتماعی خالی میکنـد. همانطور که تواضع باعث جذب محبـت و عنـایت و حمایت مردم میشود به همان میزان هم غرور و تکبر باعث پراکنده شدن مردم از پیرامون فرد مغرور میشود. امـام علی (ع) میفرماید: «سه چیز مـوجب محبت دیگران میشـود دینـداری، فروتنی و بخشـندگی.»
انسانهای مغرور و خودبزرگبین شاید بتوانند برای چند صباحی با جمعی از افراد کار کنند ولی هرگز نمیتوانند به صورت دائم آنان را همـواره همراه خود داشـته باشـند و به تدریـج اطرافیانشان رهایشـان میکننـد.
۵) با سعهصدر حمایت دیگران را به دست میآوریم
سـعه صدر، وسـعت نظر و ظرفیت لازم داشـتن، از نمونههای دیگر «مردمداری» است. گاهی افراد، بیحوصلهاند از جایی و چیزی ناراحتی دارند یا ضـرر و آسیبی دیدهاند یا تحت فشار و گرفتاریاند، توقعهایشان بالاست، عصبانی میشوند، حرف تند میزنند. فردی که صـبور و بردبـار باشـد، میتوانـد بـا مردم کنار آیـد و به ارتباط با مردم و حضور کریمانه در کنارشان ادامه دهـد. خود تحمل و مقاومت، برای انسان، هوادار درست میکند. از کوره در نرفتن، بردباری نشان دادن، خشـمگین نشدن، از آثار این «ظرفیت» است. کسـی کـه از ایـن ویژگی اخلاقی برخـوردار باشـد، از یـاری و حمـایت دیگران هـم برخوردار خواهـد بـود. بـاز بخوانیم از کلام امیرالمؤمنین (ع) که فرمود: «بـالحلم تکثر الانصار.» و نیز این کلام نورانی آن حضـرت: «بالاحتمال و الحلم یکون لک الناس انصارا و اعوانا.» که هر دو سخن، معنای مشابه دارد، یعنی: در سایه حلم و بردباری و تحمل است که یاوران زیاد میشوند و مردم، پشتیبـان و حـامی تو میگردنــد. ایـن خصــلت، به ویژه برای کسـانی کـه بـا مردم در تمـاس بیشتری هستند و در معرض مراجعات، طرح سؤالها، نیازها، توقعات و مشکلاتند مانند مسئولان ضروریتر میباشد.
۶) از حال دیگران بیخبر نباشیم و به دیگران محبت کنیم
مردم، به ویژه گرفتاران و دردمندان، نیازمند احوالپرسـی، رسـیدگی، سرکشـی و در یک کلمه «تفقد»ند. گاهی یک احوالپرسـی و سلام، باعث ایجاد شادابی روح و نشاط زندگی فراوانی (برای هر دوطرف) میشود. گاهی نوشتن یک نامه یا تلفن کردن به یک آشنا و فامیـل، محبت زیادی ایجاد میکنـد. گاهی سـر زدن به همسایه و عیادت یک بیمار و شـرکت در یک مجلس ختم یا عروسـی، مبـدأ بسـیاری از دوستیهای مانـدگار میشود. دیـد و بازدیـدهای خـانوادگی، دلها و زنـدگیها را به هم مربوط میکنـد. پرسـیدن از گرفتاریها و مشـکلات دیگران و تلاش در حـل و رفع آنهـا، درِ دلها را به روی انسان میگشایـد.
در جامعه کنونی با توجه به فاصلهها و مشکلات، برای آسایش روح خودمان و افرادی که دوستشان داریم باید زمانی را برای زیسـتن با مردم، با همسایهها، همشـهریها و همکاران اختصاص دهیم و با آنها معاشرت کنیم. با انس گرفتن، در رنج و راحتی دیگران شـریک شـدن، فاصـلهها را بـا دیگران کوتـاه کردن، قطـع رابطهها را به آشـتی بـدل کردن، موجب ترویج دوستی و محبت در میان مردم شویم.