هرچند از منظر روانشناختی، احساس و هیجان و عشق و ایثار در رأی و انتخاب دخیل بوده و روی انگیزه‌های فردی رأی دهندگان تأثیر می‌گذارد، از نگاه جامعه شناختی رأی دادن و مشارکت سیاسی نوعی کنش نیت‌مند و رفتار عقلایی به شمار می‌رود که بر منافع آحاد جامعه، سرنوشت کشور و حتی نسل‌های آینده تأثیر می‌گذارد. بنابراین، قاطعانه می‌توان گفت هر رأی‌دهنده ضمن داشتن انگیزه‌های شخصی و اهداف اجتماعی، در انتخاب خویش از منطقی پیروی می‌کند که شاید منحصر به خویش باشد. اما عقلانیت در حضور و انتخاب شاخصه‌هایی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
۱. اگر دشمن به دنبال عدم رأی و مشارکت پایین است، عقلانی است که با حضور پررنگ در پای صندوق‌های رأی مانع احساس برد دشمن و طمع در دسترسی به اهدافش شد.
۲. وقتی دشمن می‌خواهد ادعا کند مدیریت افکارعمومی را بر عهده دارد، عقل ایجاب می‌کند رفتار انتخابی ملت به گونه‌ای باشد که دشمن سرافکنده شود. ۳. اگر دشمن تلاش می‌کند با فضاسازی، تصویری را که نیاز دارد ارائه کند تا عده‌ای به گمان اینکه کسی نمی‌آید، خانه‌نشین شوند؛ عقل می‌گوید که رأی دهندگان با حضور خویش در پای صندوق‌های رأی قبل ظهر این فضا را بشکنند. ۴. منطق رأی می‌گوید در انتخاب نامزد‌ها لازم است به شاخصه‌های فردی و اجتماعی فرد بر اساس سوابق وی توجه شود. مهم‌ترین شاخصه‌های مورد اشاره رهبر معظم انقلاب عبارت‌اند از:
۱. اوّلاً باکفایت باشد، دارای مدیریت و کفایت مدیریت باشد؛ ۲. با ایمان باشد؛ ۳. عدالت‌خواه باشد، ضدّفساد باشد؛ ۴. دارای عملکرد انقلابی و جهادی باشد؛ ۵. به توانمندی‌های داخل معتقد باشد؛ ۶. به جوانان معتقد باشد، جوان‌ها را قبول داشته باشد؛ ۷. مردمی باشد و ۸. امیدوار باشد. مأیوس و بدبین به آینده نباشد.
۱. منطق رأی ایجاب می‌کند با رویکرد ایجابی به شایستگی‌های فردی نامزد‌ها توجه شود و از رأی دادن به خاطر رأی نیاوردن دیگری خودداری شود.
۲. رأی براساس مشورت جمعی: عقل ایجاب می‌کند اگر برای هر فردی امکان تحقیق روی همه نامزد‌ها وجود ندارد با مشورت به انتخاب اصلاح اقدام کند. چنانچه رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند: تشخیص مصداق فرد متناسب با این شاخصه‌ها در میان نامزد‌ها کار ساده‌ای نبوده و به مشورت با نخبگان نیاز دارد.
۳. رأی بر اساس عقل جمعی: منطق عقل و رأی عاقلانه اقتضا می‌کند رأی دهندگان به جای استنباط‌های شخصی و تحلیل‌های فردی، از عقل جمعی بهره‌مند شده و نظرات و استدلال‌های خود را در معرض نقد دیگران قرار دهند تا با تضارب آرا و بهره گرفتن از مشورت دیگران اقدام به گزینش نامزد اصلح و مناسب شرایط کنونی نمایند. از این رو مقام معظم رهبری نیز تأکید فرمودند تشخیص مصداق کار ساده‌ای نبوده و به مشورت نخبگان نیاز دارد.
۴. منطق رأی ایجاب می‌کند تا در گزینش افراد بر اساس منافع جمعی به جای منافع شخصی و گروهی اقدام شود.
۵. منطق رأی می‌گوید اگر رأی دهندگان منافع کوتاه مدت خویش را فدای منافع دراز مدت خود کنند آینده درخشانی فراروی آن‌ها قرار می‌گیرد. در حالی که متأسفانه اکثریت رأی دهندگان به منافع کوتاه مدت خویش توجه دارند.
۶. در حوزه‌هایی که فهرست‌های متعدد وجود داشته و شناسایی تک تک افراد داخل آن برای همگان ممکن نیست منطق عقلانی ایجاب می‌کند به نیت و اهداف فهرست‌دهندگان توجه شود. اگر افرادی انقلابی و با نیت‌های خالص بودند می‌توان به آن‌ها اعتماد کرد. حتی اگر همه افراد آن فهرست‌شناخته شده نباشند.
۷. در انتخاب اعضای خبرگان رهبری منطق ایجاب می‌کند گزینش نامزد‌ها با حساسیت و دقت بیشتری انجام شود. نماینده مردم در خبرگان باید مؤمن، انقلابی، شجاع، دارای مواضع ضد امریکایی و پایبند به آرمان‌های امام راحل (ره) باشد.
