جوان آنلاین: در مقدمه و پیش گفتار تمامی کتب اقتصادی که تئوری‌های رشد را مطرح کرده اند، بی شک فصلی به نام امنیت وجود دارد. اساساُ بستر‌های رشد اقتصادی بدون التزام به ایجاد امنیت پایدار در یک جامعه، فراهم نمی‌شوند و مشخصا در چنین شرایطی شاخص‌های کلان اقتصاد وضعیت مطلوب را نشان نخواهند داد. از طرفی اگر امروز از امنیت صحبت می‌کنیم باید به این نکته توجه کنیم که امنیت در جوامع امروزی قطعا تعریفی فراتر از استقلال سیاسی یک کشور و یا حفظ مرزها دارد؛ بنابراین این طور می‌توان ادعا کرد، امنیت برای کشوری با موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و با توجه به موقعیت سوق الجیشی و حجم بالای تهدید‌های خارجی یقینا محصور به تعاریف کلیشه‌ای امنیت نخواهد بود. در چنین شرایطی امنیت ابعاد بزرگتری پیدا خواهد کرد که می‌توان یکی از مهم‌ترین ارکان امنیت را "امنیت غذایی" معرفی کرد.
به گزارش تسنیم، بانک جهانی امنیت غذایی را به صورت «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» تعریف می‌کند که این تعریف در کنفرانس رم مورد تاکید قرار گرفت. این تعریف به سه عنصر «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. عنصر موجود بودن غذا تنها به میزان مواد غذایی در مرز‌های ملی که درگذشته عنصر اصلی امنیت غذایی بود، تکیه ندارد و امروزه شامل تولید (عرضه داخلی) و واردات مواد غذایی می‌باشد. مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع جهت تامین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است و معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش‌های غذایی مورد نیاز جامعه می‌باشد.
تامین پایدار امنیت غذایی کشور همواره مورد تاکید رهبر انقلاب بوده است
یکی از اصولی که نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران همواره خود را به آن پایبند می‌دانسته و الحق و الانصاف در تمامی این سال‌ها می‌توان گفت در این حوزه عملکرد موفق و قابل دفاعی داشته است، حفظ امنیت پایدار غذایی کشور بوده است.
امنیت غذایی از جمله موضوعاتی بوده که در طول چهار دهه گذشته بار‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های امنیت ملی، مورد تاکید رهبر انقلاب (مد ظله العالی) قرار گرفته است.
تاکید مقام معظم رهبری بر اهمیت امنیت غذایی و عدم وابستگی غذایی به خارج از کشور مربوط به سال‌های اخیر نیست و این امر از ابتدای رهبری ایشان تاکنون در برهه‌های مختلف، جایگاه ویژه‌ای در بیانات‌شان داشته است.
به عنوان مثال ایشان در بیانات خود در بحبوبه‌های آغاز جنگ روسیه و اوکراین و بحران جهانی که در حوزه غلات پیش آمده بود، فرمودند: «در مسئله کشاورزی، مسئله امنیت غذایی خیلی اهمیت دارد. حالا اوضاع امروز دنیا را نگاه کنید؛ یک گوشه دنیا یک جنگی اتفاق افتاده و مسئله امنیت غذایی برای همه دنیا مطرح شده؛ یعنی مسئله امنیت غذایی این‌قدر مهم است. ما که راجع به خودکفایی گندم، خودکفایی ذرت، خودکفایی نهاده‌های دامی همیشه تأکید می‌کردیم، بعضی‌ها بودند به عنوان متخصص، به عنوان کارشناس که می‌گفتند باید رفت دنبال صنعت؛ خب بله، ما که با صنعت مخالف نیستیم، ما بیشتر از بعضی‌های دیگر دنبال این بودیم که صنعت کشور پیش برود، منتها مسئله امنیت غذایی مسئله درجه یک است؛ نباید از آن غفلت کرد و ببینید امروز در دنیا دیگر کاملا واضح است که چقدر مهم است.»
تامین امنیت پایدار غذایی کشور در کرونا
بررسی عملکرد دولت‌های مختلف در طول سال‌های بعد انقلاب و در بحران‌های مختلف بین المللی نشان می‌دهد که تامین پایدار امنیت غذایی یکی از خطوط قرمز اصلی نظام جمهوری اسلامی است که تا کنون در تحقق آن به طور نسبی موفق بوده است.
به عنوان مثال یکی از بزنگاه‌های تاریخی که محک خوبی برای سنجش مدیریت امنیت غذایی کشور (چه در واردات و چه در تولید کالا‌های اساسی) به حساب می‌آید، بحران جهانی کرونا بود. از اواخر سال ۱۳۹۸ که زمزمه‌های شیوع بیماری covid ۱۹ خیلی جدی‌تر از گذشته به گوش می‌رسید، مقامات وقت این اطمینان را دادند که کشور در تامین کالا‌های اساسی هیچ مشکل و کمبودی ندارد.
در این شرایط بود که دولت با توجه به افزایش بی رویه و قابل توجه خرید کالا‌های اساسی اقدام به انتشار اخباری کرد تا موجودی کافی اقلام مورد نیاز مردم از جمله مواد غذایی را اطلاع رسانی کند و از سوی دیگر با برنامه ریزی برای تولید و تامین ذخایر کافی کالایی، به طور روزانه محصولات را در اختیار عرضه کنندگان قرار داد تا به دست مردم برسد.
لازم به ذکر است در شرایطی امنیت غذایی ایران در کرونا به خوبی تامین شد که در کشور‌هایی نظیر فرانسه و انگلیس و برخی کشور‌های دیگر غربی کمبود شدید میوه، سبزیجات و برخی از کالا‌های اساسی چالش‌های وسیعی را پدید آورد به شکلی که صف‌های طویلی در مقابل فروشگاه‌های عرضه کننده‌ی این محصولات شکل گرفته بود و بعضا شاهد هجوم و غارت برخی از این فروشگاه‌های مواد غذایی بودیم.
افزایش قیمت جهانی کالا‌های اساسی هم خللی در تامین امنیت غذایی کشور وارد نکرد
همانند بسیاری از جنگ‌های جهان، تبعات جنگ در اوکراین صرفاً به نابودی شهر‌ها و زیر ساخت‌ها و آوارگی مردم ختم نشد. این جنگ به علت اهمیت و جایگاه دو کشور روسیه و اوکراین در تأمین امنیت غذایی می‌توانست تأثیرات مهمی را در امنیت غذای مردم جهان داشته باشد. بنا به گزارش سال ۲۰۲۱ سازمان ملل، حتی قبل از وقوع این جنگ و در پی شیوع ویروس کرونا در جهان که منجر به کاهش رشد اقتصادی اکثر کشور‌های جهان شد، بین ۷۲۰ تا ۸۱۱ میلیون نفر در جهان در سال ۲۰۲۰ از کمبود مواد غذایی رنج بردند. در پی تداوم رکود اقتصادی در جهان و بروز جنگ در اوکراین کارشناسان انتظار داشتند شمار کسانی که در جهان در سال ۲۰۲۲ از فقر غذایی رنج ببرند، افزایش چشمگیری داشته باشد؛ بنابراین دیگر چالشی که به نظر می‌رسید می‌تواند در صورت عدم هوشیاری مسئولان امنیت غذایی کشور ما را به مخاطره بیندازد، جنگ روسیه و اوکراین بود. لازم به ذکر است جدی‌ترین تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر قیمت مواد غذایی و کالا‌های اساسی مانند گندم، جو، کنجاله و دانه‌های روغنی بود و احتمال بروز قحطی در کشور‌ها را به وجود آورد. گفتنی است اگرچه این بحران به وقوع نپیوست، ولی همه کشور‌ها خود را آماده برای مقابله با این معضل کرده بودند.
روسیه و اوکراین در مجموع حدود ۳۰ ٪ گندم جهان را تأمین می‌کنند، پس ایجاد هرگونه اختلال در عرضه آن سبد غذای خانوار در دیگر کشور‌ها را عمیقا متاثر می‌کند، اما در این شرایط با وجود افزایش قیمت جهانی گندم، کوچکترین اخلالی در تامین نیاز گندمی کشور در دو سال گذشته دیده نشده است و مشکلاتی که برخی کشور‌های دیگر حتی غربی در یکی دو سال اخیر در حوزه کمبود مواد غذایی و کالا‌هایی اساسی داشتند، در کشور ما نداشتیم، هر چند تغییرات قیمتی داشتیم.
کشاورزی ایران ظرفیت تولید غذا برای ۵۰۰ میلیون نفر را دارد
در عین حال به گفته‌ی برخی کارشناسان و همچنین مسئولان حوزه کشاورزی، کشاورزی ایران ظرفیت تولید غذا برای ۵۰۰ میلیون نفر را دارد. نکته‌ی دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در سال ۱۳۵۵ تولید محصولات کشاورزی و صنایع غذایی کشور حدود ۲۵ تا ۲۶ میلیون تن بود، اما امروزه تولید محصولات کشاورزی ما به بیش از ۱۲۰ میلیون تن رسیده است که حاکی از ظرفیت بالای تولید محصولات کشاورزی در ایران است.
دیگر آماری که بر ادعای بالا صحه می‌گذارد وضعیت کشاورزی ایران طبق گزارش وزارت کشاورزی آمریکا از وضعیت تولیدات کشاورزی جهان در سال ۲۰۲۳ است. طبق این گزارش تولید گندم ایران در سال ۲۰۲۳، ۱۴ میلیون تن برآورد شده که این رقم نسبت به سال قبل ۸۰۰ هزار تن معادل ۶ درصد افزایش داشته است.
همچنین در ادامه این گزارش آمده است که ایران رتبه ۱۰ جهان در تولید جو و رتبه ۲۱ در تولید برنج را دارا است. از طرفی با توجه به مجموع غلات تولیدی ایران در سال ۲۰۲۳ که بالغ بر ۲۳.۵ میلیون تن بوده است، نقش ایران در تولید غلات نیز نقشی با اهمیت است؛ بنابراین آمار‌ها به خوبی نشان می‌دهند که چگونه با توجه به ظرفیت بالای کشاورزی ایران، تقریبا امنیت غذایی کشور در بحران‌های داخلی و خارجی و ریسک‌های بین المللی همچون کرونا و جنگ روسیه و اوکراین تضمین شده است.
* ذخایر و انبار‌ها پُر از غذا و کالای اساسی است
بررسی‌های خبرگزاری تسنیم از وضعیت فعلی ذخایر کالا‌های اساسی در کشور نشان از آن دارد که انبار این محصولات در وضعیت باثباتی قرار دارد.
سالانه بیش از ۱۲۵ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در داخل کشور تولید می‌شود که این رقم تامین کننده بیش از ۸۰ درصد نیاز داخل است و عمده این محصولات در داخل کشورمان تولید می‌شود.
با این وجود سالانه حدود ۱۵ میلیارد دلار محصولات اساسی به کشور وارد می‌شود که بر اساس اعلام دولت ارز کالا‌های اساسی تا مرداد ۱۴۰۳ تامین شده است و این کالا‌ها با همان نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان ترجیحی تامین می‌شود؛ بنابراین گزارش وضعیت تامین کالا‌های اساسی در کشور نشان از آن دارد که بازار این محصولات در باثبات‌ترین حالت خود در سال‌های گذشته قرار دارد.
* تولید گندم در آستانه خودکفایی
پیش بینی‌ها از تولید گندم در سال ۱۴۰۳ به عنوان مهم‌ترین و اساسی‌ترین کالای کشور نیز مطوب ارزیابی شده است به طوری که نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی پیش بینی تولید این محصول برای سال جاری را ۱۳.۵ میلیون تن اعلام کرده است که ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تن آن خرید تضمینی می‌شود و کشور را در آستانه خودکفایی این محصول قرار می‌دهد.
* تولید مرغ بیشتر از تقاضا
ابراهیمی مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با بیان اینکه تولید مرغ در ماه‌های اخیر بی سابقه بوده است گفت: برای جبران مازاد تولید نیازمند تامین ذخایر مرغ شرکت پشتیبانی از محل تولید داخلی و صادرات هستیم.
وی افزود: تعداد جوجه ریزی مرغ گوشتی در ماه‌های آذر، دی، بهمن و اسفند ماه سال گذشته به ترتیب ۱۴۴ میلیون قطعه، ۱۵۲ میلیون قطعه، ۱۵۰ میلیون قطعه و ۱۴۵ میلیون قطعه بوده که در تاریخ تولید مرغ در کشور بی سابقه است؛ بنابراین گزارش تخم مرغ نیز در وضعیت مازاد تولید قرار دارد به طوری که بعد از گذشت چند سال صادرات تخم مرغ آزاد شد.
مرادی مدیر عامل اتحادیه مرغداران میهن گفت: در سال جاری ۱۷۰ میلیون دلار تخم مرغ صادر و تمام کشور‌های همسایه مصرف‌کننده تخم‌مرغ ایرانی هستند و این محصول به زودی به روسیه نیز صادر می‌شود.
* پیش بینی تولید ۲.۵ میلیون تن برنج در سال ۱۴۰۳
مصرف سالانه برنج در کشور حدود ۳ میلیون تن برآورد می‌شود که در سال جاری نیز پیش بینی شده ۲.۵ میلیون تن برنج در کشور تولید شود که رقمی کم سابقه به حساب می‌آید.
سهرابی مجری طرح گندم و برنج وزارت جهاد کشاورزی در این ارتباط اظهار داشت: حدود ۴.۳ میلیون تن شلتوک و حدود ۲.۵ میلیون تن برنج سفید در سال ۱۴۰۳ هدفگذاری شده است. هدف گذاری واردات برنج برای امسال نیز حداکثر یک میلیون تن اعلام شده است.
* مشکلی برای تامین روغن نداریم
علیرضا شریفی دبیر انجمن صنایع روغن نباتی نیز در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: وضعیت تولید روغن در شرایط مطلوبی قرار داد به طوری که در سال گذشته یک میلیون و ۹۰۰ هزار تن روغن تولید شده است و بی التهاب‌ترین وضعیت تامین و قیمت را داشتیم.
وی افزود: علاوه بر اینکه شاهد وفور روغن در بازار هستیم، قیمت این محصول نیز تغییری نداشته است و حتی این محصول زیر نرخ مصوب خود به فروش رفته است.
دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ادامه داد: بر اساس متغیر‌های موجود فعلی، پیش بینی می‌شود برای سال جاری نیز مشکلی برای تامین و قیمت روغن نباتی مورد نیاز مردم نداشته باشیم.
وی تصریح کرد: روغن به عنوان کالای اساسی داری ذخایر استراتژیک نزد دولت است تا در مواقع لزوم در بازار عرضه شود.
* جمعیت دام کشور افزایش یافت
منصور پوریان، رییس شورای تامین دام نیز در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: بر اساس گزارش مرکز آمار ایران جمعیت دام سبک کشور به ۷۱ میلیون راس رسیده است که این رقم در سال قبل حدود ۵۵ میلیون راس بود.
وی با اشاره به اینکه مشکلات تامین نهاده‌ها بر طرف شده و دیگر شاهد ذبح بی رویه دام و دام مولد نیستم افزود: از طرفی واردات دام زنده و گوشت به کشور باعث کاهش کشتار و افزایش جمعیت دام زنده در کشور شده است.
رییس شورای تامین دام ادامه داد: با توجه به رشد و مازاد تولید دام سبک در کشور باید مازاد مصرف بازار، خرید تضمینی و صادرات شود.
وی تصریح کرد: بخشی از آسیب‌های وارد شده به صنعت دام سنگین نیز بر طرف شده و جمعیت دام سنگین هم افزایش یافته است به طوری که بر اساس اطلاعات موجود شاهد حدود ۵۰۰ هزار راس دام پرواری هستیم که این رقم در سال قبل به خاطر شرایط سخت دامداران حدود ۲۴۰ هزار راس بود؛ همچنین به طوری سنتی شاهد نگهداری حدود ۷۰۰ راسی دام محلی هستیم.
پوریان گفت: در بخش دام سنگین نیز شاهد واردات گوشت هستیم که باعث اشباع بازار شده است.
* تثبیت نرخ ۲۸۵۰۰ تومانی کالا‌های اساسی در ۱۴۰۳
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، نرخ تسعیر ارز واردات کالا‌های اساسی بر اساس هر یورو ۳۱ هزار تومان یا همان دلار ۲۸۵۰۰ تومانی تعیین شده است. لازم به ذکر است بار مالی واردات کالا‌های اساسی حدود ۱۳.۵ میلیارد یورو (۱۶ میلیارد دلار) است که معادل سهم ۴۰ درصدی دولت از درامد‌های نفتی است.
علیرضا پیمان‌پاک، قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی و مشاور معاون اول در حوزه تجارت و بین‌الملل اعلام کرد که ارز مورد نیاز این کالا‌ها تا پایان سال ۱۴۰۳ تامین شده است.
وی افزود: با تامین به موفع ارز توسط بانک مرکزی و همچنین استفاده از منابع رسوب شده در کشور‌های همسایه، نهاده‌های دامی، کشاورزی و کالا‌های اساسی تا مرداد ماه امسال تامین شده است. در حال حاضر تلاش حوزه بازرگانی وزارت کشاورزی جهت تامین اقلام مورد نیاز کشاورزان و دامداران برای فصل پاییز می‌باشد؛ بنابراین گزارش، در حال حاضر ۵ میلیون ذرت و ۱.۲ میلیون تن کنجاله در لنگرگاه، اسکله و انبار‌های داخل کشور موجود است. علاوه بر این شرکت پشتیبانی امور دام یک میلیون تن کنجاله سویا خریداری کرده که در حال بارگیری و حمل به سمت بنادر کشور است.
