سرویس بین الملل جوان آنلاین: در شرایطی که پس از نزدیک به یک سال مذاکرات فشرده بین طالبان و امریکا، بر سر خروج بخشی از نیروهای امریکایی از افغانستان توافقاتی بین دو طرف حاصل شده، اما مقامات دولت کابل از جزئیات این توافق که ممکن است پیامدهای ناگواری برای افغانستان داشته باشد، نگران هستند. کمتر از سه هفته زمان برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان باقی مانده و نهمین دور مذاکرات طالبان و نمایندگان امریکا پایان یافته است. هر چند به گفته طالبان قرار است به زودی این توافق نهایی امضا شود، اما به نظر میرسد اختلافاتی بین دو طرف وجود دارد که افشای جزئیات آن را به تأخیر انداخته به خصوص که دونالد ترامپ دلیل لغو دعوت طالبان به کمپ دیوید را قبول مسئولیت حمله به نیروهای امریکایی از طرف طالبان اعلام کرده است. این توافق در حالی است که قرار است دو هفته دیگر انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برگزار شود، انتخاباتی که به نظر میرسد در صورت اعلام توافق صلح بین واشنگتن و طالبان به تأخیر بیفتد، ولی مقامات کابل به هر نحوی شده تلاش میکنند تا این انتخابات در موعد مقرر برگزار شود. امریکاییها مدعی هستند با این توافق، صلح و ثبات در افغانستان ایجاد خواهد شد، اما طالبان گفته توافق با واشنگتن به جنگ این گروه با دولت پایان نمیدهد و در هفته های اخیر هم عملیات تروریستی خود را علیه مردم و مراکز دولتی افزایش داده تا در آستانه انتخابات ناامنی ایجاد کرده و افغانها را از رفتن به پای صندوقهای رأی بازدارد. سیدعیسی حسینی مزاری، در گفتگو با «جوان» میگوید: «اگر امریکا با طالبان به توافق نهایی برسد، قطعاً وضعیت بدتر از قبل خواهد شد و حتی طالبان که ادعا میکند با امریکا در حال جنگ است، متضرر خواهند شد و فریب واشنگتن را خواهند خورد و سپس توسط امریکا سرکوب میشوند و در عرصه سیاسی هم، یکی پس از دیگری ترور خواهند شد». به گفته مزاری «امریکاییها کاملاً نگران هستند و استراتژی خاصی در افغانستان ندارند و الان هر گروهی که بتواند منافع و حضور امریکاییها در افغانستان را تضمین کند قطعاً با آن همکاری و توافق خواهد کرد و در راستای رسیدن این گروه به قدرت کمک خواهد کرد.»
الان بحث مهمی که در تحولات افغانستان مطرح است، مسئله توافق طالبان و امریکاست که تا این اواخر گفته میشد در آستانه نهایی شدن است، اما بهناگاه ترامپ سفر طالبان به کمپ دیوید را لغو کرد. به نظر شما، مفاد این توافق چه چیزهایی است و علت اینکه دو طرف مفاد آن را منتشر نمیکنند، چیست؟
هنوز مفاد این توافق اعلام نشده و حتی مقامات دولت افغانستان هم از جزئیات آن اطلاعی ندارند و اینکه تاکنون توافق نهایی انجام نشده، به این خاطر است که طالبان دنبال گرفتن امتیازهای بیشتری است، ولی امریکاییها تاکنون با این خواستهها موافقت نکردهاند. طالبان دنبال تشکیل دولت موقت و حضور جدی در دولت است و همچنان خروج نیروهای امریکایی از افغانستان را شرط اصلی توافق میداند، ولی برای امریکاییها آنچه مهم است این که همچنان در خاک افغانستان حضور داشته باشند. برای امریکاییها مهم نیست که چه کسی حکومت کند حتی اگر طالبان باشد بلکه مسئله مهم این است که منافع امریکاییها را تضمین کند. امریکاییها از ۱۸ سال پیش که وارد افغانستان شدند به دنبال برخی اهداف استراتژیک در این کشور بودند که اگر چه تاکنون به بخشی از سیاستهای خود در افغانستان دست پیدا کردهاند، اما در سطح منطقهای به این اهداف دست پیدا نکردهاند و درگیر یک سلسله مشکلاتی شدهاند؛ بنابراین امریکاییها کاملاً نگران هستند و استراتژی خاصی ندارند و الان هر گروهی که بتواند منافع و حضور امریکاییها در افغانستان را تضمین کند قطعاً با آن همکاری و توافق خواهد کرد و در راستای رسیدن این گروه به قدرت کمک خواهد کرد.
زلمی خلیلزاد، نماینده امریکا در مذاکرات برخی مفاد این توافق را اعلام کرده و گفته بر اساس آن، امریکاییها ۵۴۰۰ نفر از نیروهای خود را از افغانستان خارج میکنند و پنج پایگاه خود را برمیچینند، با این اوصاف، پس امریکاییها به طور کامل خارج نمیشوند و همچنان در افغانستان حضور خواهند داشت؟
امریکاییها به افغانستان نیامده بودند که الان از آن خارج شوند و الان در برخی محافل سیاسی بحثهایی مبنی بر خروج امریکا از افغانستان مطرح میشود و همه اینها شایعه است و مبنای خاصی ندارد و با اهداف و سیاستهایی که امریکاییها برای خودشان تعریف کرده بودند، مطابقت ندارد. امریکا صدها میلیارد دلار برای جنگ در افغانستان هزینه نکرده که به راحتی از آن خارج شود و آن را به رقبای دیگر واگذار کند، امریکا هزاران سرباز خود را در این جنگ از دست داده و موقعیت استراتژیک افغانستان را به راحتی رها نخواهد کرد. بنابراین، امریکاییها درصدد تحکیم موقعیت خود در افغانستان هستند تا به سیاستهای درازمدت خود در منطقه دست پیدا کنند.
این سیاستهای درازمدت که امریکاییها در منطقه به دنبال آن هستند و شما از آنها میگویید، کدامند؟
در سالهای گذشته سازمانهای اطلاعاتی امریکا تحت عنوان سند ۲۰۲۰، اعلام کردند به زودی قدرت از غرب به شرق منتقل میشود و کشورهای روسیه، چین، هند و ایران ستونهای این قدرت اقتصادی در شرق هستند و از آن زمان امریکاییها به تکاپو افتادند که چگونه میتوانند مانع این انتقال قدرت شوند و اگر هم این اتفاق افتاد چه اقداماتی را انجام دهند تا این چهار کشور را تضعیف و مهار کنند؛ لذا استراتژیستهای امریکایی به این نتیجه رسیدند که باید در منطقهای مسلط باشند که بتوانند بر این چهار کشور مشرف باشند و از این طریق تحرکات آنها را رصد کنند و کشور مطلوب برای امریکاییها افغانستان بود و برای پیشبرد این برنامه، به دنبال بهانهای بودند. پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، امریکاییها به بهانه دست داشتن القاعده در این حملات، به افغانستان لشکرکشی کردند. امریکاییها تلاش میکنند از سکوی افغانستان علیه روسیه، چین و ایران استفاده کنند. در مرحله اول، دنبال نابودی این کشورها هستند و در مرحله دوم اگر نتوانستند در این مسیر موفق شوند، سعی میکنند قدرت اقتصادی این کشورها را ضعیف کنند تا قدرت اقتصادی همچنان در اختیار غربیها باشد؛ لذا خود افغانستان هدف اصلی برای امریکاییها نیست و به عنوان نقطه اشتراکی علیه کشورهای رقیب امریکاست و به همین خاطر تلاش میکنند گروهی در افغانستان حکومت کند که اهداف امریکا در آسیای مرکزی، و برنامههایش علیه روسیه، چین و ایران به ثمر برسد.
امریکا به دنبال استقرار داعش در شمال افغانستان است و تحرکاتی را هم در مرزهای شرقی ایران انجام میدهند و در منطقه سینکیانگ که اویغورها در آن سکونت دارند، هم تحرکاتی علیه چین در حال جریان است تا این کشورها را تضعیف کنند. وقتی امریکاییها چنین برنامههای دقیقی برای حضور در افغانستان دارند، نباید انتظار داشت که به راحتی از این کشور خارج شوند.
اینکه امریکاییها به دنبال توافق با طالبان هستند، در پشت پرده اهداف دیگری دارند. زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا وارد کاخ سفید شد، در ابتدا سیاست تندی علیه طالبان در پیش گرفت، اما به مرور زمان متوجه شد که طالبان به سمت ایران و روسیه گرایش پیدا کرده و به همین خاطر سیاست خود را تغییر داد و به این نتیجه رسید که اگر سیاست فشار به طالبان ادامه داشته باشد، این گروه با همکاری ایران و روسیه دردسرهای زیادی را برای واشنگتن در منطقه و افغانستان ایجاد خواهند کرد. بنابراین، امریکاییها برای رسیدن به دو هدف با طالبان مذاکره میکنند. هدف اول، اینکه طالبان را از ایران جدا کنند و دوم اینکه آنها را فریب داده و از درگیری با نیروهای دولتی، به سمت سهیم شدن در قدرت سیاسی بکشانند و از این طریق طالبان را مهار کنند. از سوی دیگر، گروه تروریستی داعش که میتواند در راستای منافع امریکا نقش مهمی داشته باشد را وارد فاز مبارزه در افغانستان بکنند. بنابراین، اگر حتی صلحی هم بین طالبان و امریکا انجام شود، جنگ در افغانستان تمام نخواهد شد و تنها عناصر جنگ تغییر میکند، یعنی طالبان وارد قدرت و ساختار سیاسی میشود و داعش جایگزین آن میشود تا جنگ را با شدت بیشتری ادامه دهد و لذا داعش مطابق سیاستهای امریکا علیه رقبای امریکا در منطقه به کار گرفته خواهد شد.
پس اینکه امریکاییها میگویند با توافق طالبان به دنبال ایجاد صلح و ثبات و امنیت در افغانستان هستند، ادعایی بیش نیست. طالبان هم گفته با توافق صلح با امریکا، جنگ علیه دولت پایان نمییابد. نظر شما در این باره چیست؟
تحت هیچ شرایطی صلح در افغانستان ایجاد نخواهد شد. ما نمیتوانیم توافقی را که امریکا با طالبان در حال انجام آن هستند توافق صلح بنامیم که این مذاکرات فریبنده است، زیرا توافق صلح مؤلفههایی دارد که توافقات طالبان و امریکا از آنها برخوردار نیست. اولین مؤلفه صلح، مالکیت خود افغانها بر توافق صلح است، ولی دولت و جریانهای سیاسی و مردم افغانستان هیچ نقشی در مذاکرات نداشته و نظر مثبتی هم به این توافقات ندارند. دوم اینکه طرف مذاکرهکننده با طالبان باید دولت افغانستان باشد نه یک کشور خارجی، اما در حالی که مقامات دولتی اصلاً از جریان گفتگوها اطلاعی ندارند. سوم اینکه، دولت افغانستان به عنوان یک طرف مقتدر باید وارد عرصه مذاکرات شود، ولی این دولت از چنین اقتداری برخوردار نیست و شکافهای سیاسی بین مقامات دولتی زیاد است. همچنین وقتی بحث صلح به میان میآید باید در جبهههای جنگ آتشبس وجود داشته باشد، ولی این چه توافقی است که هر روز مذاکره وجود دارد و همزمان جنگ هم در ماههای اخیر تشدید شده و عملیات انتحاری طالبان جان هزاران افغان را گرفته است. از طرفی، در بحث صلح، کشورهای همسایه افغانستان مثل ایران هم باید حضور داشته باشند. ایران در دهههای گذشته همواره در کنار دولت و مردم افغانستان بوده و حتی در زمان اشغال این کشور، باز هم از افغانها حمایت کرده است، ولی ایران به دلیل خصومتهای امریکا، نقشی در تحولات افغانستان ندارد. همچنین روسیه میتواند در منطقه نقش قدرتمندی ایفا کند و در صلح افغانستان حضور داشته باشد که این کشور هم از مذاکرات کنار گذاشته شده است.
الان امریکاییها به تنهایی با طالبان مذاکره میکنند و این کاملاً غیرمنطقی است و امریکا بدون در نظر گرفتن این مؤلفهها به دنبال رسیدن به اهداف و خواستههای خود در منطقه است. بنابراین، من معتقد نیستم که صلحی در افغانستان برقرار شود و این مسئله تنها به نفع امریکاییها خواهد بود. حتی مطلع کردن مقامات دولت افغانستان از برخی مفاد توافق با طالبان هم در جهت فریب افکار عمومی است و این حرکت به نفع افغانها نیست و این اقدامات واشنگتن به هیچ وجه صلحی را ایجاد نخواهد کرد، زیرا مردم، دولت و کشورهای همسایه نظر مثبتی به این توافقات ندارند؛ لذا امریکاییها با این یکهتازی در مذاکرات با طالبان به اهداف خود در افغانستان نخواهند رسید.
با توجه به اینکه دولت افغانستان در مذاکرات طالبان و امریکا حضور ندارد از جزئیات این توافق نگران است، دلایل نگرانی کابل از این توافق چیست و اگر این توافق نهایی شود، واکنش و رویکرد دولتیها چه خواهد بود؟
واکنشهای مقامات دولت وحدت ملی از قبل منفی بوده و در آینده هم منفی خواهد بود. از آنجایی که امریکاییها بر دولت و حکومت افغانستان تسلط دارند و از طرفی در سطح دولت هم بین مقامات انسجام و هماهنگی وجود ندارد و جریانهای سیاسی نیز با یکدیگر اختلاف دارند، قطعاً نمیتوانند مانع اجرای سیاستهای امریکا در افغانستان شوند. مگر اینکه دولت، احزاب و مردم با یکدیگر هماهنگ و متحد باشند و از خواب خرگوشی بیدار شوند و اختلافات را کنار گذاشته و منافع شخصی را از بین ببرند و به این باور برسند که افغانستان در آستانه بحران و تحول جدیدی قرار دارد و ممکن است این کشور به دوران ۱۸ سال پیش بازگردد و یک گروه متحجر دیگر با حمایت امریکاییها وارد افغانستان شود و تمام دستاوردهای مردم افغانستان در این سالها بر باد برود؛ بنابراین با اتحاد مردم، دولت و جریانهای سیاسی میتوان با سیاستهای مخرب امریکا مقابله کرد و اگر این اتفاق، صورت بگیرد قطعاً موفق خواهند شد چراکه امریکا آنقدر قدرتمند نیست که بتواند در برابر اراده جمعی افغانها مقاومت کند.
امریکا الان در دنیا ضعیف شده و مردم و دولت افغانستان باید این را بدانند که با یکدستی و همکاری میتوانند به موفقیت دست پیدا کنند و حتی میتوانند امریکا را ذلیلانه از افغانستان خارج کنند. افغانها، مقاومت مردم سوریه، عراق و لبنان در برابر متجاوزان را دیدهاند که چگونه توانستند در مقابل دشمنان پیروز شوند و حاکمیت ملی خودشان را تثبیت کردند، اما چون این انسجام در بین افغانها وجود نداشت، امریکاییها توانستند پیمان امنیتی را تحمیل کنند و تاکنون به هیچ یک از مفاد این پیمان امنیتی عمل نکرده است بلکه اوضاع را متشنج نگه داشته تا به اهدافش دست پیدا کند. اگر امریکا با طالبان به توافق نهایی برسد، قطعاً وضعیت بدتر از قبل خواهد شد و حتی طالبان که ادعا میکند با امریکا در حال جنگ است، متضرر خواهند شد و فریب واشنگتن را خواهند خورد و سپس توسط امریکا سرکوب میشوند و در عرصه سیاسی هم، یکی پس از دیگری ترور خواهند شد و سیاستهای امریکا در افغانستان مسلط خواهد شد و این روند همچنان ادامه خواهد یافت.
چند هفته دیگر انتخابات ریاست جمهوری افغانستان قرار است برگزار شود، اما با توجه به توافقات طالبان و واشنگتن، برگزاری انتخابات در موعد مقرر، زیر سؤال است. حتی گفته میشود امریکاییها میخواهند انتخابات را تعلیق کنند تا طالبان بتواند در انتخابات سهمی داشته باشد. به نظرتان، توافق نهایی طالبان و امریکا، چه تأثیری بر روند انتخابات آتی افغانستان خواهد داشت؟
آنچه واضح است، اینکه طالبان دنبال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نیستند و تلاش میکنند تا دولت موقتی تشکیل شود و در این حکومت موقت هم طالبان بدنه اصلی را تشکیل بدهند؛ بنابراین دولت افغانستان باید با اتحاد و انسجام در مقابل اقدامات امریکا ایستادگی کند و انتخابات را برگزار کند. برگزاری انتخابات در افغانستان یک اصل است و دستاوردی برای مردم افغان است که در طول سالهای متمادی در این راستا کار کردهاند و این فضای نیمبند مردمسالاری را به وجود آوردهاند. این انتخابات بسیار سرنوشتساز است و باید برگزار شود و دولتمردان افغانی نباید اجازه بدهند این انتخابات به تعویق بیفتد. عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان هم تأکید کرده که حتی اگر یک روز قبل از انتخابات هم توافق صلح مطرح شود، دولت از برگزاری انتخابات منصرف میشود، حرف کاملاً اشتباهی است و دور از سیاست اسلامی و انسانی و ملی است.
انتخابات دستاورد عبدالله عبدالله و اشرف غنی و دیگر کاندیداها نیست که به دلخواه خودشان از صحنه انتخابات کنار بکشند. بلکه انتخابات دستاورد مردم است که باید برگزار شود و هیچ کاندیدایی حق ندارد مطابق خواست امریکاییها دست از انتخابات بردارد.
توافق امریکا با طالبان تا چه حد متأثر از تحولات داخلی امریکاست، برخی میگویند ترامپ برای موفقیت در انتخابات ۲۰۲۰، به این توافق نیاز دارد. آیا این توافق برای صلح در افغانستان است یا تنها جنبه تبلیغاتی برای پیروزی ترامپ در انتخابات دارد؟
این توافقات فواید چند وجهی دارد که هم به تحولات داخلی امریکا ارتباط دارد و هم منافع واشنگتن در افغانستان مطرح است. اگر این توافق و صلح دلخواه امریکا اتفاق بیفتد، هم منافع و حضور نیروهای امریکایی را تأمین خواهد کرد و هم ترامپ از این اقدام به نفع خود در انتخابات سال آینده بهرهبرداری خواهد کرد.
طالبان از یک طرف با امریکا مذاکره میکند، اما همزمان حملات انتحاری خود علیه مردم را تشدید کرده است، این عملیات در برهه کنونی با چه اهدافی انجام میشود؟
این عملیات برای گرفتن امتیازات بیشتر از امریکاییهاست و طالبان تلاش میکنند در میز مذاکرات با نمایندگان امریکایی نشان دهند که خودشان قدرت اصلی در افغانستان را در اختیار دارند و باید امتیازات طالبان مدنظر قرار بگیرند نه ملاحظات دولت افغانستان؛ بنابراین این عملیات اگر از طرف طالبان هم نباشد و این گروه مسئولیتشان را برعهده نگیرد، انجام چنین عملیاتی، خواست خود امریکاییها هم هست تا فضا را ناامن و متشنج کنند و دولت کابل را بترسانند تا این توافق صلح هر چه زودتر به سرانجام برسد. همزمان که طالبان دنبال مذاکره و امتیازگیریهای بیشتر از امریکاییها هستند، سعی میکنند فضای داخلی افغانستان را در راستای انعقاد صلح به نفع خود تغییر دهند تا مردم این کشور آنقدر در مخمصه و تحت فشار قرار بگیرند که اگر توافق صلح انجام شود، افغانها به این باور برسند که برای ایجاد آرامش و ثبات در این کشور هر کسی که میخواهد، حکومت کند، اما امنیت و آرامش وجود داشته باشد. درحالی که این مسئله اشتباه است و این باور مردم که با توافق امریکا و طالبان، صلح پایداری در افغانستان ایجاد خواهد شد، درست نیست و گروه دیگری به نام داعش در افغانستان قدرت خواهد گرفت که به مراتب بدتر از طالبان عملیات انجام خواهد داد و افغانستان را بیش از گذشته ناامنتر خواهد کرد. اگر دولت و مردم افغانستان دلسوز کشور هستند و معتقدند باید در سرزمین خودشان زندگی کنند، باید جلوی صلح و سیاستهای امریکا را بگیرند و زمینه خروج نیروهای خارجی را فراهم کنند و سرنوشت افغانستان را به دست مردم افغانستان بدهند.
با توجه به اینکه دولت پاکستان در توافقات طالبان با امریکا حضور ندارد، دیدگاه این کشور نسبت به توافق نهایی صلح چه خواهد بود. با توجه به اینکه گفته میشود طالبان تحت حمایت کامل اسلامآباد قرار دارد؟ آیا این کشور در نهایت با توافقات انجام شده بین طالبان و واشنگتن موافقت خواهد کرد؟
اگرچه پاکستانیها در برخی مواضع با امریکاییها همسو و هماهنگ هستند، اما در اسلامآباد هم سیاست واحدی در این زمینه وجود ندارد و ممکن است رویکرد دولت با سازمان اطلاعات پاکستان (آیاسآی) متفاوت باشد. قطعاً این ناهماهنگیها در سطح مسائل افغانستان تأثیر منفی دارند و برخی جناحها در پاکستان که منافعشان در تضاد با توافق طالبان و امریکاست، هم در این مسیر کارشکنی میکنند.
الان روسیه هم با توافق انجام شده بین طالبان و امریکا موافقت کرده، با توجه به اینکه طالبان خواستار حضور کشورهایی مثل روسیه و چین در مذاکرات نهایی با امریکاست، آیا منافع کشورهای منطقه به ویژه روسیه در این توافقات لحاظ شده است؛ چون روسها از امنیت مرزهای خود و تهدیدات داعش نگرانی زیادی دارند؟
در هر معاملهای که یک طرف آن امریکا باشد، اگر توافقی هم صورت بگیرد آن توافق تنها منافع واشنگتن را تضمین خواهد کرد و منافع هیچ کشوری در آن مدنظر قرار نخواهد گرفت و اگر امروز روسها و یا هر کشور دیگری این اطمینان را دارند که منافعشان در توافق تأمین خواهد شد و از این توافقات حمایت کنند، باید بگوییم که سرشان کلاه رفته و در آینده نه چندان دور خواهند دید که چه خساراتی را از توافقات امریکا و طالبان خواهند دید.
در پایان روند توافقات صلح در افغانستان را چگونه ارزیابی میکنید؟
در صورتی که محور این صلح، افغانیها و تأمین نیازهای داخلی افغانستان نباشد، در افغانستان هیچ صلحی به وجود نخواهد آمد و هر قدرت خارجی که در این مسیر به طور انحصاری و یکجانبه عمل کند موفقیتی کسب نخواهد کرد و اگر آن قدرت خارجی دولت امریکا باشد، اصلاً صلحی رخ نخواهد داد.