جوان آنلاین: فرهاد عظیما، انیماتور و بازی‌ساز کشورمان، نامی شناخته شده برای رسانه‌های جهان است که از او به عنوان سازنده انیمیشن‌های «نبرد خلیج فارس ۱ و ۲» و همچنین بازی «ریونج» که آن را رقیب بازی کال آف دیوتی امریکایی می‌دانند، نام می‌برند. این انیمیشن‌ساز معتقد است برخی مدیران به‌جای انجام وظایف‌شان در کمک به آثار حرفه‌ای، نقشی کسوف‌گونه در این عرصه دارند. «جوان» با وی گفتگو کرده است.
انیمیشن «نبرد خلیج فارس ۱ و ۲» هنوز و بیشتر از زمان حیات حاج قاسم از شبکه‌های تلویزیون پخش می‌شود، آیا از این موضوع مطلع هستید؟
چند سالی برخی شبکه‌ها مثل شبکه ۲ سیما این انیمیشن را مثلاً ساعت هشت صبح روز جمعه و هنگامی که همه بچه‌ها خواب بودند، پخش می‌کردند، اما امسال شبکه نهال در ایام سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی «نبرد خلیج فارس ۲» را با هشدار مثبت ۱۴ پخش کرد. معمولاً وقتی قرار است این کار را پخش کنند به من خبر می‌دهند. البته در سال‌های گذشته هم هر زمانی می‌خواستند پخش کنند، آن را با همین هشدار مثبت ۱۴ سال پخش می‌کردند.
چند روز پیش ویدئوی کوتاهی در فضای مجازی منتشر شد که خبر از ساخت یک اثر کوتاه در مجموعه شما می‌داد، توضیحی در مورد آن می‌دهید؟
این کار یک انیمیشن کوتاه است که ان‌شاءالله تا دو یا سه هفته دیگر منتشر می‌شود.
قرار نیست برای تولید فصل سوم انیمیشن نبرد خلیج فارس اقدامی انجام دهید؟
یک زمانی صحبت از ساخت فصل سوم این انیمیشن بود، ولی واقعیت این است که ساخت انیمیشن بودجه زیادی می‌خواهد و علتش هم این است که هزینه‌های ساخت یک کار استاندارد و بین‌المللی بالاست و چنین بودجه‌هایی در کشور ما به هر کسی داده نمی‌شود!
قاعدتاً در مورد مجموعه شما که دو فصل ابتدایی کار را با کیفیت مقبول و بازخورد‌های جهانی تولید کردید باید این اتفاق راحت‌تر از دیگران عملیاتی شود.
این نکته‌ای که شما می‌گویید سریال‌سازی در حوزه انیمیشن است و همانطور که اشاره کردم این بودجه‌ها به هر کسی داده نمی‌شود! مثلاً چیزی حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان هزینه ساخت و تولید آن است. وقتی یک انیمیشن تولید و عرضه می‌شود، تقریباً با بودجه‌ای حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان شکل می‌گیرد، تازه این رقم برای یک کار ۹۰ دقیقه‌ای است، اما وقتی در مورد سریال حرف می‌زنیم، یعنی چیزی در حدود ۵۰۰ دقیقه کار. آیا برای چنین کاری نباید یک فیلمنامه درست و حساب شده طراحی کرد؟! البته ممکن است کار‌های سریالی برای شبکه پویا ساخته شود که هزینه کمتری صرف آن‌ها شود، اما وقتی قرار است کیفیت اثر در حد و اندازه سینمایی باشد (که باید همینطور هم باشد) بحث هزینه‌ها کاملاً فرق می‌کند، چون شما قرار نیست برای کودکان کار تولید کنید، بلکه قرار است با بزرگان انیمیشن دنیا رقابت کنید که این مسئله معادلات کاملاً متفاوتی را می‌طلبد. حالا برای این چیزی که گفتم باید حمایت و پشتیبانی یک برند مهم از کار و همچنین وجود یک کارگردانی قوی را محاسبه کنیم که یک بودجه قوی پای کار بیاید. چه اینکه ما اگر بخواهیم یک اثری را تولید کنیم که از متوسط کار‌های روز بالاتر باشد باید همه مقدماتی را که فراهم می‌کنیم حرفه‌ای و حساب شده باشد.
تا چه اندازه از شما برای تولید انیمیشن حمایت می‌شود؟
معمولاً این بودجه‌ها را به هر کسی نمی‌دهند و سازمان‌های مختلفی که در این زمینه باید کار کنند به‌خاطر حاکم بودن یک نوع فضای بروکراتیک خاص خیلی محترمانه، اما با زجر و سختی به شما می‌فهمانند که با آن‌ها کار نکنید! شیوه آن‌ها هم به این شکل است که معمولاً هفته‌ها و ماه‌ها کار را طول می‌دهند و بعد از چند ماه که بودجه اثر را مدام کم و کمتر می‌کنند، نهایتاً همان رقم را هم نمی‌دهند! انیمیشن یک کاری است که نتیجه خلاقیت است و خلاقیت از یک ذهن آزاد و راحت در کنار احترام و اعتماد بروز می‌کند. البته ما هم می‌دانیم که اعتماد کردن کار سختی است، ولی اعتماد به تیمی که قبلاً خودش و توانایی‌هایش را اثبات کرده دیگر کار سختی نیست! مثلاً دوستانی که قرار است سرمایه تولید یک اثری را بدهند طبیعتاً باید نسبت به کسانی که رزومه کاری‌شان از دیگران مشخص‌تر و روشن‌تر است، در مقایسه با تیمی که هنوز سابقه قابل استنادی ندارند، اعتماد بیشتری داشته باشند یا لااقل تلفن‌هایشان را پاسخ بدهند!
یعنی معتقدید در فضای انیمیشن کشور هم رانت و لابی وجود دارد؟
بخش قابل توجهی از فضای انیمیشن در ایران دست چندگروه رانت‌باز و رانتخوار است! شما ممکن است بگویید مگر می‌شود که انیمیشن هم بتواند رانت بگیرد؟! چرا باید به یک کاری که در فضای سه‌بعدی کامپیوتری تولید می‌شود، رانت بدهند؟! در ایران کسانی هستند که با رانت کار می‌کنند و اگر در جایی کارشان بگیرد دیگر به عنوان سوگلی مجموعه‌های خاص تا همیشه حضور دارند. من نمی‌خواهم از جایی اسم ببرم، ولی این‌هایی که در تهران هستند، وقتی می‌خواهند اثرشان اکران شود همه آقایان متحد می‌شوند تا هزاران نفر را از سازمان‌های مختلف برای تماشای آن کار سرخط کنند! گاهی اوقات مسئولان روی افراد خاصی متمرکز می‌شوند، وقتی متمرکز شدند با تولید‌کنندگان دیگر به اصطلاح حال نمی‌کنند. مثلاً در یک برهه‌ای انیمیشن در کشورمان محدود می‌شد به چند اثر در مورد آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی که با بودجه‌های خوبی هم تولید می‌شدند. برای بچه‌های انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» بودجه‌ای ده‌ها برابر بودجه‌ای که نرخ روز سازمان‌ها بود در نظر گرفتند، مثلاً اگر آن زمان نرخ تولید هر یک دقیقه انیمیشن ۱۰ میلیون تومان بود برای آن‌ها مثلاً دقیقه‌ای ۱۰۰ میلیون تومان در نظر می‌گرفتند! این انیمیشن‌ها چند برابر بودجه عادی‌شان بودجه گرفتند و کیفیت آن‌ها هیچ تناسبی با هزینه‌های انجام شده نداشت. اما بالاخره این بودجه گرفته شد و تا چند سال هم تولید آن طول کشید و ادعایشان نیز این بود که جزو پیشروان انیمیشن کشور بودند! البته آن‌ها صرفاً در تولید انیمیشن سینمایی پیشرو بودند، ولی بودجه‌ای که در اختیار داشتند خیلی بیشتر از آن چیزی بود که باید می‌داشتند.
پیشنهاد شما برای بهتر شدن شرایط حمایت از هنر انیمیشن در کشورمان چیست؟
اگر قرار است در کشور برای انیمیشن پول خرج شود که لازم هم هست، باید راه برای همه تولیدکنندگانی که امتحان پس‌داده هستند باز شود. مسئولان ما با برخی به اصطلاح حال می‌کنند، ولی با برخی دیگر نه! مثلاً با کسانی که حال نمی‌کنند برای اکران اثرشان چهار تا سینما را اختصاص می‌دهند، ولی به کسانی که از آن‌ها خوش‌شان می‌آید ۲۰۰ تا ۳۰۰ سالن می‌دهند! این در حالی است که گیشه هم باید کشش کار را داشته باشد. مثلاً وقتی یک کار مناسب با هماهنگی مناسب در بین سیستم آموزشی کشور و بسیج مدارس جهت تماشای آن کار صورت می‌گیرد، آن کار سینمایی قطعاً فروش خوبی را تجربه می‌کند و دیده می‌شود. اگر برای هر اثر خوب فقط ۱۰ هزار مدرسه از بین مدارس کل کشور پای کار بیایند و آن اثر در سبد فیلم خانواده قرار بگیرد، قطعاً اوضاع انیمیشن بسیار بهتر از امروز خواهد شد و حتماً در گستره جهانی هم می‌توانیم آثاری را تولید و با کار‌های سطح اول دنیا رقابت کنیم. البته به شرط اینکه چنین شرایطی برای همه آثار انیمیشن فراهم شود! بالاخره اگر قرار باشد دو ورزشکار هم با هم رقابت کنند براساس شرایط یکسانی مثل وزن، سن و سال، دسته‌بندی می‌شوند و هرگز یک فرد سبک‌وزن با یک ورزشکار سنگین‌وزن رقابت نمی‌کند! این نابرابری دقیقاً در حمایت از انیمیشن کشورمان وجود دارد؛ از یک طرف همه امکانات و توان را برای یک اثر پشت سر هم ردیف می‌کنند و بعد ادعا هم می‌کنیم که ما فلان رکورد را شکسته‌ایم! این زمانی ارزشمند است که شرایط رقابت برای همه یکسان باشد، نه به صورت گزینشی. این کار نه تنها برای جریان اصلی انیمیشن کشور آورده‌ای ندارد، بلکه سمی مهلک است، چون باعث ناامیدی در بین دیگر فعالان این هنر و صنعت گرانقیمت است و قطعاً ضربه اصلی آن به کشور وارد می‌شود. شاید جالب باشد بدانید شرکت بهمن‌سبز بعد از چهار سال و نیم کار سخت، پول انیمیشن نبرد خلیج فارس را بعد از آن همه بازتاب رسانه‌ای در سال ۹۶ به من دادند که چیزی حول و حوش ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود!
به نظر می‌رسد ترک فعل مسئولان در نداشتن حمایت یکسان از آثار حرفه‌ای انیمیشن کشورمان موضوعی است که باید به آن پاسخ بدهند.
ما در جریان اکران نبرد خلیج فارس ۲ شاهد بودیم که بچه‌های حاضر در سالن‌های ۷۰۰ یا ۸۰۰ نفره چطور با شور و هیجان از شلیک یک موشک علیه دشمنان کشورمان جیغ و هورا می‌کشیدند! نکته اینجاست آن چیزی که باید به آن‌ها نشان بدهیم، همین است که نیروی ایرانی بر دشمن امریکایی پیروز می‌شود و مطمئناً چنین آثاری می‌تواند روحیه استکبارستیزی آن‌ها را تقویت و جنگ نرم دشمن را بی‌اثر کند. این دقیقاً همان نسخه انیمیشن و دراماتیزه شده شعار معروف «هیهات‌منا‌الذله» است که نوجوان ایرانی به شکل هنری و غیرمستقیمی آن را دریافت می‌کند. اساساً یکی از هنر‌های انیمیشن همین جذب مخاطب است که با درام و اکشن خوب اتفاق می‌افتد. در همان ایام به ما می‌گفتند که کار شما در تهران خوب نمی‌فروشد، این در حالی بود که برای نمایش این انیمیشن، سالن یک فرهنگسرا و یک سینمای قدیمی را در نظر گرفته بودند! شما این را در نظر بگیرید که در شهر تهران تقریباً معادل کل کشور سالن سینمایی داریم! بعد برای یک انیمیشن فقط هزار تبلیغ تلویزیونی در نظر می‌گیرند! نکته جالب اینجاست که مهم‌ترین رسانه‌های جهان در مورد این انیمیشن مقاله‌های مفصل کار کردند! کسوف وقتی اتفاق می‌افتد، ماه بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد و متأسفانه برخی مسئولان ما چنین نقشی را در حوزه حمایت از انیمیشن ایفا می‌کنند و جلوی تابش خورشید بر زمین را می‌گیرند.
